S. makarovi, i. nacvlisvili მცირე ბიზნესის მართვის ავტომატიზებული სისტემები

Transkript

1 S. makarovi, i. nacvlisvili მცირე ბიზნესის მართვის ავტომატიზებული სისტემები Tbilisi 2014

2 saxelmzrvanelosi ganxilulia mcire biznesis martvis Tanamedrove metodebis gamoyeneba dafuznebuli kompiuteruli teqnologiebis safuzvelze. Temebis mixedvit ganxilulia mcire biznesis istoria da ganvitareba. Asaxulia mcire biznesis dawyebis gzebi, sawarmos biznes-gegmis Sedgenis metodika. Ganxilulia mcire biznesis samartlebrivi aspeqtebi, mcire biznesis saburaltro arricxvis metodebi, moyvanilia mcire biznesis finansirebis wyaroebi. saxelmzrvanelosi ganxilulia investiciebis da finansuri angarisebis programuli analizi. ganxilulia marketingis instrumentis farto speqtri, marketingis programuli kvlevis metodebi, sawarmosi materialuri maragebis arricxvis da kontrolis avtomatizebuli metodebi. ganxilulia saqartvelos arsebuli kanonmdeblobit gatvaliswinebuli sagadasaxado kodeqsis Sesabamisad. dabegvris saxeebi. ganxilulia sawarmosi riskis da dazrvevis martvis programuli metodebi. saxelmzrvanelo SinaarsiT Seesabameba axal saswavlo programas kurssi `mcire biznesis martvis avtomatizebuli sistemebi~, romelic ikitxeba specialobaze `informaciis damusaveba da martvis avtomatizirebuli sistemebi~. recenzenti: akademiis wevr-korespondenti profesori giorgi gogicaisvili 2

3 sarcevi 1. mcire biznesis istoria da roli Tavisufali mewarmeobis sazogadoebasi mcire biznesis roli sazogadoebis ganvitarebis istoriasi mcire biznesis gansazrvra mcire biznesis dadebiti mxareebi mcire biznesis susuti mxareebi mcire biznessi programuli uzrunvelyofis gamoyenebis analizi istoria principebi ERP - modulebi finansebi პერსონალი ოპერაციები ERP-სისტემების ბაზარი mewarme mewarmis gansazrvreba mewarmis maxasiatebeli Tvisebebi mcire biznesis SesaZleblobebi da tendenciebi mcire biznenis dargobrivi jgufebi mcire biznesis ZiriTadi jgufebis ganxilva axali saqmis Zieba saqonlis Tu momsaxureobis arceva arsebuli sawarmos SeZena sawarmos Rirebulebis dadgena axali sawarmos Seqmna frencaizi frencaizis gansazrvra frencaizis sistemis saxeebi frencaizis arceva biznes-gegmis Sedgena da struqturuli analizi dagegmvis motxovnileba biznes-gegmis struqtura

4 7.3 biznes-gegmis struqturis arwera mcire biznesis samartlebrivi aspeqtebi iuristis konsultacia biznes organizaciis iuridiuli formebi mcire biznesis finansireba fuladi saxsrebis motxovnis Sefaseba xarjtarricxvis Sedegna saaqcionero kapitali da sasesxo kapitali saxsrebis wyaroebi saburaltro arricxva saburaltro arricxvis gamoyeneba saburaltro arricxvis sistemebi safinanso angarisebi mogeba da wagebis angarisi sabalanso angarisi salaros biujeti mcire biznessi saburaltro arricxvis programuli uzrunvelyofa investiciebis kreditebis da finansuri angarisebis programuli analizi finansuri angarisebis analizi safinanso analizis arsi damakmayofilebeli Semosavlis mireba sawarmos safinanso ketildreobis SenarCuneba mogebis kriteriumebi mogeba investirebul kapitalze mogeba gayidvebidan finansuri ketildreobis kriteriumebi kreditunarianoba samomxmareblo krediti krediti da inkasacia kreditis saxeebi investiciebis, kreditebis da finansuri angarisebis Pprogramuli analizi safinanso ekonomikuri analizis programis SesaZleblobebi

5 11.7 programis danisnuleba finanistis safinanso analizi finansuri analizis amocanebi finansuri analizis programis upiratesobebi programa `fin.ek/analizi 2011~ analitikuri blokebi finansuri mdgradobis analizi mcire biznessi marketingis programuli kvleva marketinguli kvleva marketinguli kvlevis gamoyeneba informaciis mirebis aucilebloba informaciis mozieba informaciis analizi gadawyvetilebis mireba marketingis kompleqsi gasarebis arxebi faswarmoqmna reklama personaluri (piradi) gayidva realizaciis stimulireba servisi pablisiti marketingis kompleqsis formireba qseluri marketingis avtomatizebuli sistema mcire biznessi dagegmvis da kontrolis programuli uzrunvelyofa sawarmos zrdis problemebi sawarmos zrdis otxi stadia mewarme menejeris rolsi, swrafad ganvitarebad sawarmosi miznis dasaxva miznobrivi martva kontroli da finansireba saarricxvo informacia gayidvidan mogebis Sedareba investirebuli kapitalis mogebastan mogebis grafiki Semsyidveli saqmianobisa da sasaqonlo materialuri 5

6 Mmaragebis uzrunvelyofis procesebis avtomatizacia Semsyidveli saqmianobis mnisvneloba materialur teqnikuri momaragebis martva Sesyidvis ZiriTadi principebi Sesyidvis cikli mowodebis arricxva Semsyidveli saqmianobis efeqturobis gansazrvra maragebis martva maragebis martvis prognozi da kontroli saqonelbrunvis analizi arsebuli maragebis inventarizacia sasaqonlo materialuri maragebis Rirebuleba uzrunvelyofis procesebis avtomatizacia dabegvra mcire biznessi dabegvris motxovna gantavisufleba gadasaxadebidan Tu Tavis arideba gadasaxadebis gadaxdaze saqartvelos sagadasaxado sistema riskis da dazrvevis martva riskis arqma riski martvis programebi riskis gansazrvra riskis martvis metodebis arceva dazrveva da riskis gadacema dazrvevis saxeebi dazrveva individualuri klientebisatvis dazrveva korporaciuli klientebistvis mcire biznesis sawarmos martvis konkretuli konfiguraciis SerCeva mcire biznesis martvis procesebis avtomatizaciis teqnikuri uzrunvelyofa literatura

7 1. mcire biznesis istoria da roli Tavisufali mewarmeebis sazogadoebasi 1.1 mcire biznesis roli sazogadoebis ganvitarebis istoriasi P pirveli werilobiti Setyobineba mcire biznesze itvlis 4000 wels. es Setyobineba gvamcnobda Tu rogor gascemdnen fuls bankirebi procentis qves. mcire biznesi vitardeboda yvela uzveles kulturasi magalitad: arabebi, Zv. Bbabilonelebi, egviptelebi, berznebi, romaelebi gamoirceodnen am saqmit. Mmcire biznesis ganvitarebit civilizacia gavrcelda mtels MmsoflioSi. mcire biznesma da mcire sawarmoebma misces msoflios babilonis astronomia, berznuli filosofia, ebraeluri kalendari da romis samartali. mcire biznesi dreisatvis fasobs ise rogorc arasodes, magram iseti profesiebi rogoricaa medicina da samartalmcodneoba mainc Crdilavs mas. 1.2 mcire biznesis gansazrvra `mcire bizness~ martivad ver gansazrvravt Cveulebriv termins `mcire bizness xalxi ariqvams, rogorc egret wodebul `ojaxur maraziebs da restornebs, xolo termins `msxvili biznesi~, rogorc gigantur warmoebebs. miuxedavad amisa warmoeba xvdeba zemot arnisnul or ukidures gansazrvrebas Soris. es warmoebebi SeiZleba CaiTvalos mcire an msxvil sawarmoebad, 7

8 damokidebulad kriteriumze. arsebobs kriteriumebi. sawarmos mteli rigi zrvruli sididis saertod mirebuli a) saerto aqtivebi _ realuri Tanxa, materialuri sasaqonlo resursebi, miwis resursi, manqanamowyobilobebi da sxva resursebi romelsac flobs warmoeba. b) sakutari kapitali _ investoris ganxorcielebuli saerto kapitaldabandebebi. mier g) Yyovelwliurad saqonlis realizaciidan mirebuli Tanxa. d) warmoebasi dasaqmebuli musakis raodenoba. yoveli kriteriumi mnisvnelovania warmoebisatvis, magram gansakutrebit gamosayofia `warmoebasi dasaqmebuli musakis raodenobis~ kriteriumi, radganac zemot arnisnuli kriteriumi warmoadgens: a) inflaciurad mdgradi _ masze ar moqmedebs dolaris Semsyidvelobis unaris cvalebadoba. b) gamwirvaloba _ advilad gansazrvrebadia da gasagebi. g) advilad misawvdomi _ monacemis mireba sawarmodan gaiolebulia. masasadame, Tu Cven sawarmos zomis kriteriumad mivirebt warmoebasi dasaqmebuli musakis raodenobas, rom igi moxvdes `mcire sawarmota~ kategoriasi, sawarmos StatSi unda iyos ara umetes 500 daqiravebuli musakisa, unda miekutvenebodes 8

9 damoukidebel imartebodes. mflobels da damoukideblad arsebobs `mcire biznesis gansazrvris sxva metodebic. ert-erti matgania ASBB (amerikis mcire biznesis asociacia). gansazrvreba (naxet 1.1) naxazze moyvanilia kriteriumebi, romelta mixedvit ASB miakutvnis `mcire biznesis yvela dargobriv jgufsi. nax.1.1 ZiriTadi dargobrivi jgufebi Yyovelwliuri saqonlis realizaciidan mirebuli musakta raodenoba Tanxa mil. $ 1. warmoeba 250_1500 ` 500 ` ~ sabitumo vawroba 3. sacalo vawroba ` ~ 4. momsaxureoba ` ~ 3.5 ~ 14.5 arsebobs midgomac mcire da sasualo biznesis sawarmoebis gansazrvrisatvis. magalitad, rusetis federaciasi mcire da sasualo biznesis obieqtebs miakutvneben ertian saxelmwifo reestrsi Setanil 9

10 iuridiul pirebs, momxmarebelta kooperativebs da komerciul organizaciebs, aseve im fizikur pirebs, romlebic ar aris reestrsi Setanili, rogorc indmewarmeebi da glexuri (fermeruli) meurneobebi. 1.3 `mcire biznesis~ dadebiti mxareebi ass-s magaliti gvicvenebs rom qveynis ekonomikasi mtavar sacicocxlo faqtors warmoadgens `mcire biznesi~, ris dadasturebacaa, rom mcire biznessi dakavebulia qveynis SromiTi resursis TiTqmis naxevari. rogorc nacvenebia nax % 19 mln. sawarmodan ass-si warmoadgens mcire sawarmos. sawarmota raodenoba musakta raodenoba ara umetes % miuxedavad amisa, rom Tu `mcire sawarmod~ CavTvliT iset warmoebas, sadac dakavebulia 100 musakamde. rogorc gamokvlevebi gvicvenebs mcire biznesis investori, yovel daxarjul ert dolarze irebs met amonagebs vidre msxvili biznesis investori. SesaZlebelia ori hipotezis SemoTavazeba Tu ratomaa warmatebuli mcire biznesi, msxvil biznestan SedarebiT. 10

11 1. bevr mrewvelobis dargsi, mcire sawarmoebs SeuZliaT mcire danaxarjebit swrafad reagireba im cvlilebebze romlebic xorcieldeba teqnologiur procesebsi, bazarze, saqonelze da momsaxureobaze. 2. mcirebiznesi ufro mimzidveli gaxda individualuri SesaZleblobis maqsimalurad gamosamjravneblad. gamokvlevebi gvicvenebs, rom ZiriTadi gamogonebebi ertnairi sixsirit registrirdeba, rogorc mcire sawarmoebidan aseve msxvil samrewvelo sawarmodan da kerzo pirebidan. mcire sawarmoebma da kerzo pirebma misces msoflios mravali iseti gamogoneba, romelta Sorisaa: samzareulos qurebi, elqtrotosteri, macivrebi, WurWlis sarecxi manqana, mtversasruti, radiomimrebi da sxva. ASB _ monacemebit dadgenilia, rom mcire sawarmoebi qmnian ufro met samusao adgils, vidre msxvili sawarmoebi. 1.4 mcire biznesis susti mxareebi. bevri mcire sawarmo morvaweobis dawyebidanve male uqmdeba. magalitistvis 600 atasi axali sawarmodan ass-si mxolod naxevari agrzelebs morvaweobas 1.5 wlis Semdeg, xolo 5 sawarmodan erti morvaweobs 10 wlamde. Ratomaa kraxis aseti marali procentuli macvenebeli? 11

12 ZiriTadi mizezia mcire sawarmos Seqmnis gaiolebuli forma, martvis gamocdilebis ar qona, dargis ar codna, Tanxebis aratanabari ganawileba. aseve xsirad mcire sawarmoebi ganicdian kraxs, radgan ver uzrvebian martvis gazrdil motxovnilebebs magalitad gacilebit advilia martva maraziis 10 musakit, vidre maraziis_100 musakit. 2. მცირე ბიზნესში პროგრამული უზრუნველყოფის გამოყენების ანალიზი ERP (ინგლ. Enterprise Resource Planning-საწარმოს რესურსების დაგეგმვა) - წარმოადგენს ორგანიზაციულ სტრატეგიას წარმოებისა და მასში მიმდინარე ისეთი ოპერაციების ინტეგრაციისათვის, როგორებიც არის: შრომითი რესურსების მართვა, ფინანსური მენეჯმენტი და აქტივების მართვა. ამასთან, ორიენტირი აღებულია აღნიშნული რესურსების უწყვეტ პროცესში ბალანსირებასა და რიგ შემთხვევებში მათ ოპტიმიზაციაზე,რაც ხორციელდება სპეციალიზებული სახის 12 მქონე გამოყენებითი

13 პროგრანული პაკეტის მეშვეობით, რომელიც თავის მხრივ ეყრდნობა: წარმოების ყველა სფეროსათვის მონაცემთა საერთო მოდელს; წარმოების ყველა სფეროსათვის ურთიერთკავშირში მყოფი პროცესების საერთო მოდელს. რაც შეეხება უშუალოდ ERP-სისტემას, იგი წარმოადგენს კონკრეტულ პროგრამულ პაკეტს,რომელიც ახდენს სტრატეგიის ERP რეალიზებას. ERP კონცეფცია შემოთავაზებული იქნა ცნობილი ანალიტიკოსი მკვლევარის Gartner-ის მიერ 1990 წელს,როგორც განვითარების შემდეგი საფეხური MRP II და CIM მეთოდიკებისა,ხოლო 1990-იანი წლების შუა პერიოდში შეიქმნა და ბაზარზე გამოვიდა მსხვილი ორგანიზაციების წარმატებით შორის მართვისათვის ტირაჟირებადი ERP-სისტემები, განსაკუთრებით Oracle,PeopleSoft,SAP და JD განკუთვნილი, ცნობილია Edwards მათ Baan, კომპანიების პროდუქტები. ამასთან, გაჩნდა რიგი კონსალტინგური კომპანიებისა, რომლებიც ახდენენ ERP -სისტემების წარმოებაში დანერგვას წლების დასაწყისში ასეთი სისტემები დამუშავდა უკვე მცირე და საშუალო ბიზნესისათვის, რომელთა მომწოდებლებს შორის გამოირჩა კომპანიები Sage Group და Microsoft. 13

14 დღეისათვის აუცილებელი ERP-სისტემით პირობა ხდება სარგებლობა ნებისმიერი უკვე საჯარო საწარმოს წარმატებული საქმიანობისათვის, მეტიც იგი საწარმოს სავიზიტო ბარათსაც კი წარმოადგენს. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ის ფაქტი,რომ ასეთ სისტემებს იყენებენ არა მარტო წარმოებებში, არამედ მრავალი ქვეყნის სხვადასხვა დანიშნულების (ფაქტობრ ივად, ნებისმიერი პროფილის) მქონე მცირე თუ დიდ ორგანიზაციებში, რომელთაც ამასთან, საკუთრების განსხვავებული ფორმებიც გააჩნიათ. ისტორია პრინციპები ERP -მოდულები ფინანსები პერსონალი ოპერაციები ტექნოლოგიები ERP-სისტემების ბაზარი 2.1. ისტორია ERP დასახელება შემოტანილი იქნა ანალიტიკოს ლი უაილ გარტნერის (Gartner Lee Wylie) მიერ წელს თავის კვლევაში 14 MRP II-ის განვითარების

15 შესახებ,რომელშიც მან გააკეთა პროგნოზი, რომ საკმაოდ მოკლე ხანებში უნდა ველოდოთ ბაზარზე მრავალ მომხმარებელზე ორიენტირებული ისეთი სისტემების გამოჩენას, რომელთა მეშვეობითაც მოხდება არა მარტო წარმოების, ორგანიზაციის ყველა რესურსის დაბალანსებული მართვა, არა მარტო მისი ძირითადი საქმიანობის სისტემის მიერ კონტროლი და წარმართვა, არამედ შესაძლებელი იქნება ყოველივე ამის (შესყიდვები, გასაღება, ფინანსები, კადრები და სხვა) ერთ მთლიანობაში აღქმა. ეს განხორციელდება საწარმოს შესახებ ყველა საჭირო მონაცემის თავმოყრით, ერთ შესაბამისი საერთო მოდელში კომპიუტერული მონაცემთა ბაზისა და მისი მართვის სისტემის შექმნის შედეგად იანი წლების დასაწყისში კონცეფციამ ფართო აღნიშნულმა პოპულარობა მოიპოვა შემდეგი გარემოების გამო - გერმანულმა კომპანიამ SAP-მა 1992 წელს მასზე დაყრდნობით შექმნა პროგრამული პროდუქტი კომპანიამ SAP R/3, Oracle-ემ ადრინდელიპროგრამული ხოლო მისივე პროდუქტების ინტეგრაციის და რეინჟირინგის საფუძველზე ამავე პერიოდში გამოუშვა Applications. 15 პროდუქტი Oracle

16 1990-იანი წლების შუა პერიოდში ჩამოყალიბდა ERP-სისტემების დანერგვისათვის გამიზნული საკონსულტაციო მომსახურების ბაზარი. ამასთან, ამ სისტემების დანერგვისათვის გამიზნული საკონსულტაციო მომსახურების ბაზარი. ამასთან, ამ სისტემების დანერგვას ახორციელებდნენ არა მარტო თვით არამედ პროდუქტის დამპროექტებელი, სპეციალიზებული კონსალტინგური კომპანიებიც. მაგალითად, 1996 წლისათვის R/3-ის დანერგვაზე. კომპანია Andersen Consulting-ში მუშაობდა 3200 კონსულტანტი, თვით SAP-ში 2800, PricewaterhouseCooper-ში 1800, Deloitte & Touche-ში 1400, ხოლო 1999 წელს ამ საქმით დაკავებული სპეციალისტების რაოდენობამ უკვე კაცს მიაღწია, რომელთაგან უშუალოდ SAP-ში ამ ხაზით მუშაობდა ამ სპეციალისტების რიცხვიდან 10% წელს PricewaterhouseCooper-მა ERP- სისტემების ბაზრის დასახასიათებლად შემოიღო სპეციალური ტერმინი - აკრონიმი BOPSE-Baan (ჰოლანდ.), Oracle, Peoplesoft, SAP, JD Edwards, რითაც აღნიშნა და გამოკვეთა ERP-სისტემების ძირითადი მომწოდებლების ხუთეული. თუმცა ამ ხუთეულის წევრების გარდა, 1990 წლების ბოლოსათვის მსგავსი დანიშნულების სისტემებს ქმნიდნენ ე.წ non-bopse- ში მოაზრებული სხვა კომპანიებიც - Lawson, Great Plains, QAD, Ross and Solomon. 16

17 საინტერესო ფაქტია წლისათვის ტრანსნაციონალური კომპანიების 60%-ზე მეტში უკვე წარმატებით ფუნქციონირებდა SAP R/3 პროგრამული პროდუქტი. თუ 1990-იანი წლების დასაწყისში ERP- სისტემები ძირითადად სამრეწველო საწარმოებში ინერგებოდა, მომდევნო პერიოდში მათ ფართო გავრცელება ჰპოვეს მომსახურების სფეროშიც (კავშირგაბმულობა, სხვადასხვა სახის ენერგიის გამსაღებელი კომპანიები), ასევე-სახელმწიფო და არაკომერციულ ორგანიზაციებშიც. ამასთან, ERP სისტემები წარმოდგენილი იქნა ისეთი მოდულების ერთობლიობის სახით, როგორიცაა: CRM და PLM. პირველები ემსახურება ორგანიზაციის გარე კავშირებს, ხოლო მეორენი განკუთვნილია ორგანიზაციის ინტელექტუალური საკუთრების მართვის ოპერაციებისათვის იანი წლების დასაწყისისათვის კი ERP სისტემების თითქმის ყველა წამყვანმა დამპროექტებელმა ეს სისტემები უზრუნველყო ინტერნეტში გასვლის შესაძლებლობითაც, თუმცა მანამდეც იყო ამ მიმართულებით წარმატებული ცდები Oracle - ისა (1998) და SAP - ის (1999) მიერ იანი წლების პირველ ნახევარში ადგილი ჰქონდა ERP- სისტემების კომპანიების კონსოლიდაციას: 17 დამპროექტებელი

18 კერძოდ, Microsoft-მა მიიერთა Great Plains, რომლის პროდუქტების ბაზაზეც შექმნა Microsoft Dynamics GP პაკეტი. ასევე, მის მიერ მიერთებული იქნა გაერთიანებული კომპანია Damgaard & Navision და დამუშავდა პროგრამული პაკეტები: Microsoft Dynamics და Microsoft Dynamics NAV; 2003 წელს Peoplesoft-მა შეიძინა JD Edwards, ხოლო 2004 წელს Oracle-მა თვით ეს Peoplesoft წლისათვის ERP-სისტემების ლიცენზიების გაყიდვით შემოსულმა თანხამ შეადგინა $28 მილიარდი დოლარი, კომპანიებს შორის წილები კი ასე გადანაწილდა: SAP 42% Oracle 25% Sage Group 7% Microsoft 7% Infor 6% 2010 წლისათვის Microsoft-ის წილი 11%-მდე გაიზარდა იანი წლების მეორე ნახევრიდან ასპარეზზე გამოვიდა ისეთი ERP-სისტემების მთელი სერია, რომლებიც ვრცელდებოდა მხოლოდ წინასწარი შეკვეთით - ხელმოწერით (მაგალითად NetSuite და Plex). 18

19 2.2. პრინციპები 2000-იანი წლების მეორე ნახევრიდან წამყვანი დამპროექტებლების მიერ მასობრივად ხდება ERPსისტემების აგება არქიტექტურაზე სერვის-ორიენტირებულ დაფუძნებით გადატანილია - აქცენტი ნებისმიერი ავტომატიზებულად, ფუნქციის სტანდარტული სახით გამოძახების შესაძლებლობის უზრუნველყოფაზე. შედეგად მცირდება დანახარჯები, რადგანაც ორგანიზაციებში ადვილდება მათში გამოყენებულ, სხვადასხვა სისტემებს დამპროექტებლების შორის კავშირის მიერ შექმნილ დამყარება, მათი ინტეგრაცია და წარმოდგენა ერთი დიდი სისტემის სახით. ხაზი გავუსვათ დღეისათვის არსებული ERPსისტემების უმთავრეს ნიშან-თვისებას: ეს არის ბიზნეს-პროცესებისა და საერთოდ, მნიშვნელოვანი ოპერაციების უმრავლესობისათვის ერთიანი ტრანზაქციური სისტემის გამოყენება, მიუხედავად ორგანიზაციებს შორის არსებული ფუნქციონალური ტერიტორიული ინფორმაციის განსხვებებისა დაქსაქსულებისა. წარმოშობის და მათი მიუხედავად ადგილისა და მოძრაობის მარშრუტისა ხდება ყველა ოპერაციის კოორდინირება, ცენტრალიზებული მართვა და 19

20 რეალური დროის რეჟიმში ორგანიზაციისათვის დაბალანსებული გეგმების შემუშავება. აღსანიშნავია ERP - სისტემებისადმი წაყენებული კიდევ ერთი აუცილებელი მოთხოვნაც - ისინი უნდა იყვნენ ტირაჟირებადი, რაც ნიშნავს, რომ ერთი ადვილად და იგივე უნდა პროგრამული მოერგოს პაკეტი სხვადასხვა ორგანიზაციის საჭიროებებს (თუმცა დასაშვებია, ეს მოხდეს მცირეოდენი გადაწყობებით და ERP სისტემაში ჩადებული გაფართოებების ჩართვაგამორთვით). ERP- სისტემის ტირაჟების შესაძლებლობა არა მარტო გვაცილებს ამა თუ იმ ორგანიზაციისათვის შეკვეთით სრულიად ახალი სისტემის დამუშავების აუცილებლობას, რაც დროისა და ფინანსური ხარჯების გაწევის თვალსაზრისით წამგებიანია, არამედ საშუალებას იძლევა სწორედ ის გადაწყვეტილება იქნას გამოყენებული, რომელთაც წარმატებით გაიარეს აპრობაცია ორგანიზაციებში. ორგანიზაციები თუმცა მაინც მანამდე სხვა ზოგჯერ ცალკეული უპირატესობას აძლევენ შეკვეთით შესრულებულ ERP- სისტემას, რომელსაც შეუძლია ორგანიზაციის საქმიანობის სპეციფიკა უფრო დეტალურად გაითვალისწინოს. დღეს ERP- ტერიტორიულდ სისტემების სხვადასხვა 20 გამოყენება ქვეყნებსა ხდება და

21 კონტინენტებზე განაწილებულ ორგანიზაციებში, რაც საჭიროს ხდის ამ სისტემებში სხვადასხვა ენებისა და ვალუტებით შესაძლებლობის უზრუნველყოფას. ამასთან,ორგანიზაციაში, რომელიც ტრანსნაციონალურ წარმოადგენს, სარგებლობის ხშირად კომპანიას,ჰოლდინგს შესაძლებელია გაერთიანებული იყოს რამდენიმე იურიდიული პირი, რამდენიმე საწარმო. მაშასადამე, სისტემებში აუცილებელია ERP- საქმიანობის რიგი მათი თავისებურებების შედგენა, გათვალისწინებაც აღრიცხვიანობა, (გეგმების საგადასახადო ორგანიზაციებთნ ურთიერთობა და სხვა.) ამრიგად,ერთი მხრივ, ERP- მოეთხოვება უნივერსალიზმი და დარგობრივი სპეციფიკის მოთხოვნების ძნელი მეორე მხრივ - გათვალისწინება. ერთდროულად საქმეა. სისტემას პრობლემა ამ დაკმაყოფილება ERP- სისტემების მსხვილმა დამპროექტებლებმა ასე გადაწყვიტეს დიდი სისტემები სოციალიზებული გაფართოებათა აღჭურვეს ისეთი მოდულებითა სპექტრიტ, რომელთა და ჩართვაც ხდება შესაბამისი პროფილის მქონე ორგანიზაციასა თუ საწარმოსათვის სისტემის რეალიზაციაში. 21 კონკრეტულ

22 2.3. ERP - მოდულები ERP - სისტემის ERP- მოდულებად ორგანიზების პრინციპს ზემოთ აღნიშნულის გარდა გააჩნია სხვა მნიშვნელოვანი დადებითი მხარეც: შესაძლებელია სისტემა ადგილზე ეტაპობრივად დაინერგოს, თანდათან შევიდეს ექსპლოატაციაში, ამასთან, ყოველ ეტაპზე არჩევანი შეჩერდეს მოცემული საწარმოს (ორგანიზაციისთვის) უკეთეს ვარიანტზე (best-of-breed) არსებული სპექტრიდან. სისტემის მოდულებად დაყოფა-წარმოდგენა უმეტეს წილად ხდება შემდეგი სამი პოზიციის მიხედვით: ფინანსები; პერსონალი; ოპერაციები იან წლებში ERP- სისტემებისათვის განკუთვნილი მოდულები მომდევნო წლებში CRM, PPM (project portfolio management) და PLM კლასების მოდულების ინტენსიური განვითარების შედეგად გადაკეთდა პრინციპის დაცვაზე სპეციალიზებულ რომლებითაც მემკვიდრეობითობის ორიენტირებულ ბიზნეს-დანართებად, სარგებლობა მთელი შეძენის გარეშეც გახდა შესაძლებელი. 22 სისტემის

23 2.4. ფინანსები მოდულები, რომლებიც ფინანსური საკითხების კომპიუტერიზაციას ემსახურება, როგორც წესი, ERP- სისტემების ცენტრალურ კომპონენტად ითვლებიან. ისინი მრავალ ფუნქციონალურ ბლოკს მოიცავენ და მათი ურთიერთდაკავშირება გამოყენება სხვადასხვა და სახით შესაძლებელია მოხდეს. უმეტეს შემთხვევაში გამოიყენება (ორგანიზაციული განყოფილების მიხედვით): საბუღალტრო მოდულები წიგნი,დებიტორების (მთავარი ანგარიშები,კრედიტორების ანგარიშები,კონსოლიდაცია); მართვა-აღრიცხვისათვის მოდულები (დანახარჯების განკუთვნილი და შემოსავლების აღრიცხვა,პროდუქტების და პროექტების შესახებ ინფორმაციის ამსახველი,თვითღირებულების კალკულაციისთვის განკუთვნილი და სხვ.); სახაზინო:ლიკვციდურობის მართვა,ფულადი სახსრების მოძრაობის მართვა(მათშორის,საბანკო ოპერაციების:ანგარიშების,ვალების,სალაროსი სხვ.) 23 და

24 საფინანსო: ძირითადი მართვა,საინვესტიციო საშუალებების მენეჯმენტი,ფინანსების კონტროლი,რისკების მართვა.ზოგჯერ საშუალებების მართვა,საინვესტიციო მენეჯმენტი,ფინანსების მართვა.ზოგჯერ მოდულები ERP თავის დაგეგმვას და კონტროლი,რისკების სისტემებში თავზე იღებენ ეფექტიანობის შემავალი ფინანსების ძირითადი მაჩვენებლების მართვასაც, თუმცა მეტწილად ERP სისტემების შესასრულებლად სპეციალიზებული პროგრამული ცალკეული პროდუქტები მუშაობენ პერსონალი ერთ-ერთი პრინციპული ERP-სისტემების სიახლე,რომელიც დამუშავებას წინამორბედებისგან მოჰყვა,მისი განსხვავებით,იყო ის,რომ სხვადასხვა ოპერაციებში,მაგალითად ხელფასების გათვლა,ინტეგრაციაში შესახებ მოვიდა არსებული პერსონალის მრავალფეროვან ინფორმაციასთან მათი კვალიფიკაციის ამაღლებისა და ამ პროცესის დაგეგმვის და სხვ. შესახებ. აღნიშნული სტრატეგიისთვის დასახელებაც იქნება შემოღებული: 24 სპეციალური

25 Human capital management (HCM)- იზაციის ადამიანური კაპიტალი. პერსონალის მართვის საკითხების გადასაწყვეტად 2000-იანი წლების ERP-სისტემებში გათვალისწინებულ იქნა მოდულები: საკადრო აღრიცხვა, სატაბელო აღრიცხვა, სამუშაო მართვა, მივლინებები,შრომითი რესურსების ნაყოფიერების მაჩვენებლის გამოთვლა, შრომის ანაზღაურება,პრემიების, კომპენსაციების გათვლა, საპენსიო აღრიცხა, პერსონალის დონის,საქმიანობის ეფექტიანობის შემოწმება, კვალიფიკაციის ამაღლების მართვა, პერსონალის შერჩევა. 2.6 ოპერაციები ზემოთ განხილული საკადრო და ფინანსური მოდულებისაგან ბლოკის განსხვავებით, მოდულები ოპერაციათა სხვადასხვა ორგანიზაციებისთვის ნაკლებად უნივერსალურია, 25

26 ანუ გაცილებით მეტი მრავალფეროვნებით ხასიათდება.ამის მიზეზი ის არის,რომ ოპერაციათა ბლოკის მოდულები განკუთვნილია ორგანიზაციის მიერ გამოშვებული მომსახურების პროდუქტების ფორმების უზრუნველყოფასთან. და სათანადო დონის ბუნებრივია, რომ სხვადასხვა ორგანიზაციების მიერ გამოშვებული პროდუქტები და მათ მიერ გაწეული მომსახურების ფორმები ერთმანეთისაგან დიდად განსხვავდება. ERP- სისტემის ბლოკისათვის უმეტესობაში ოპერაციათა გათვალისწინებულია შემდეგი მოდულები: ლოგისტიკური: მომარაგება,მომწოდებლებთან ურთიერთობა,მასალების,საჭირო მოწოდების ეტაპების პროდუქტების განსაზღვრა, საწყობების ინვენტარიზაცია და სხვ.; წარმოება: დისკრეტულ სპეციფიკაციების მართვა (ინგლ. ხოლო უწყვეტი რეცეპტურების პროცესების მართვა წარმოებებში Bill materials), საწარმოებში (ინგლ.Process manufacturing); წარმოების დაგეგმვა პროდუქციის აღრიცხვა და სხვ. 26

27 უზრუნველყოფის: ტექნიკური მომსახურების,მოწყობილობათა რემონტების, ტრანსპორტის მართვა. სიმძლავრეების დაგეგმვა; 2.7. ERP- სისტემების ბაზარი Panorama Consulting ფირმის ანალიზის თანახმად 2010 წლისათვის ERP სისტმების მომწობელბები შემდეგ სამ ჯგუფად შეიძლება იქნენ წარმოდგენილნი: 1. SAP (24%), Oracle (18%),Microsoft (11%), 2. Epicor, sage, Infor, IFS, QAD, Lawson, Ross (მთლიანობაში 11%) 3. ABAS, Activant Solutions, Baan, Bowen and Groves, Compiere, Exact, Netsuite, Visibility, Blue Cherry, HansaWorld, Intuitive, Syspro. მესამე ჯგუფი მომწოდებელი მომწოდებლების და იკავებენ ყველა ბაზრის განაწილება სხვა 36% ს. დანარჩენი ბაზარზე დამოკიდებულია დამკვეთების მასშტაბზე: ERP სეგმენტში 1 მილიარდ დოლარზე მეტი შემოსავლების მქონე ორგანიზაციებისათვის SAP ის 27

28 წილია 47%, Oracle 32%, ხოლო Microsoft 4%, მაშინ, როდესაც 25 შემოსავლების მილიონ მქონე დოლარზე შემკვეთი ნაკლები ორგანიზაციების შემთხვევაში წილები ასე ნაწილდება: SAP-22%, Oracle 23%, Microsoft 16%. რეგიონალურ შესაძლებელია ბაზრებზწე ზემოთ კი მოყვანილი სიტუაცია სურათისაგან განსხვავდებოდეს, მაგალითად: რუსეთის შემხთვევაში 2010 წლისათვის იგი ასეთია: SAP-50,5%, 1C-26% [29], Oracle-8,2%, Microsoft7,4%, გალაქტიკა 2,4% (ბაზრის საერთო მოცულობაა 650 მილიონი დოლარი), უკრაინისათვის კი ეს ციფრები შემდეგია SAP-43,%, საინფორმაციო ტექნოლოგეიბი 15,7, 1C-13,9%, Oracle-11,7%, Microsoft-6,1% (ბაზრის საერთო მოცულობაა 46,64 მილიონი დოლარი), ბრაზილიაში ბაზრის 50% მიეკუთვნება ადგილობრივი Totvs [pt] ს, ხოლო SAP უკავია 30%. ლოგისტიკური: ურთიერთობა, მომარაგება მასალების, 28 საჭირო მომწობედელთან პროდუქტების

29 მოწოდების ეტაპების განსაზღვრა, ტრანსპორტირების საკითხების გადაწყვეტა, მარაგების მართვა, საწყობების ინვენტარციაცია და სხვა, საწარმოო: დისკრეტულ წარმოებებში სპეციფიკაციების მართვა (ინგ. Bill of materials) ხოლო უწყვეტი მართვა პროცესების (ინგ. საწარმოებში Process რეცეპტურების manufacturing), წარმოების დაგეგმვა, პროდუცქიის აღრიცხვა და სხვა. უზრუვნელყოფის: ტექნიკური მომსახურების, მოწყობილობათა რემონტების, ტრასნპორტის მართვა. სიმძალვეების დაგეგმვა, გასაღების: დამუშავება, ფასების გაყიდვა, წარმოაქმნა, დისტრიბუცია, შეკვეთების გაყიდვის შემდგომი მომსახურება, ოპერაციათა შესრულებაც პროგრამული ტექნიკური ბლოკის ცალკეული შესაძლებელია პაკეტებს სპეციალიზებული დაევალოს; მომსახურებისა და ფუნქციების მაგალითად: რემონტებისათვის არსებობს პროგრმაული პროდუქტი EAM, გაყიდვებისა და დისტრიბუციისათვის CRM, სპეციფიკაციების 29

30 მართვისათვის PLM, წარმოების მართ ვისათვის APS და MES. 3. mewarme 3.1. mewarmis gansazrvra mewarme (Enterpreneur): pirovnebaa, romelic afuznebs sawarmos mogebis mirebis imedit; romelic martavs sawarmos da iziarebs saqmis SesaZlo warumatelobis( zaralis) risks. mewarmis tipis klasikuri magalitia henri fordi da stiven jobsi. warmoebasi 1913 wels giganturi naxtomi moxda, rodesac henri fordma danerga Model T Ford-is damzadebis axali xerxi. fords surda manqanis fasi Cveulebrivi ojaxebistvis xelmisawvdom donemde Seemcirebina. man mcire avtosaremonto saxelosnodan Seqmna mzlavri sawarmo uzrunvelyofili Tanamedrove konveiruli xazit, romelic 1913 wels Cadga wyobasi. pirveli kompiuterebi imdenad rtuli iyo, rom mattan musaoba mxolod mecnierebs SeeZloT. stiven jobs gaucnda idea Tu kompiuteri martivad gamosayenebeli da iafi iqneboda, masin mas araprofesionalebic SeiZendnen. stiven jobsma gaaketa pirveli kompiuteri da mas Apple-1 daarqva. firma Apple-ma 1980 wels Ria vawrobos wesit, pirvelad gayida Tavisi aqciebi sabazro RirebulebiT 1.79 miliard dolarad. 30

31 mewarmeoba (Enterpreneurship): menejeruli an organizaciuli kvalifikacia da unari, romelic firmebis umravlesobas swirdeba saqonlisa da momsaxureobis momgebianad warmoebisatvis. vin SeiZleba gaxdes mewarme? dakvirvebis gzit armoacinos Tu Tvisebebi aqvs irblian mewarmes. bevri cdilobs ra pirovnuli mewarme SeiZleba gaxdes yvelanairi xasiatisa Tu garegnobis adamiani. SeuZlebelia sruliad ganisazrvros irbliani mewarmisatvis damaxasiatebeli Tvisebebi, magram mat aqvt saerto Tviseba es is xalxia vinc martavs sakutar bizness, radgan mogebis imedi aqvt. swored mogebisadmi miswrafebaa Tavisufali mewarmeobis mamozravebuli Zala. cxrilsi 3.1 nacvenebia axli saqmis dawyebis wyaroebi. cxrili wina samusao adgili 42% 2. piradi misamarti (sacxovrebeli adgili) 18% 3. moulodneli SesaZleblobebi 10% 4. bazarze arsebuli pirobebis Secvla 8% 5. natesaoba da megobrebi 6% 6. ojaxuri sawarmo 6% 7. ganatleba 6% 8. sxva faqtorebi 6% axali saqmis dawyebisatvis wina samusao adgilidan mirebuli gamocdileba mnisvnelovnad exmareba mewarmes sakutari saqmis SeqmnaSi. 31

32 sacxovrebeli pirobebi da sacxovrebeli garemo mnisvnelovani bizgia axali saqmis dasawyebad, mosaxleobasi arsebuli tendenciis gansazrvra. moulodneli SesaZleblobebi: 1950-ian wlebsi cxovelebisatvis wamlebis dasamzadebeli udidesi kompania imis gamo Seiqmna, rom adamianebisatvis antibiotikebis mwarmoebel kompaniebs sircxvilad miacndat TavianTi produqciis veterinarebisatvis miyidva. bazarze arsebuli pirobebis Secvla sasualebas gvazlevs axali sawarmoebis gaxsnis perspeqtivisatvis. gamocdileba gvicvenebs, rom biznesmenebis ojaxebidan gamosuli potenciurad mewarmes sakutari saqmis dawyebis meti Sansi aqvs. 3.2 mewarmis maxasiatebeli Tvisebebi mewarmes unda axasiatebdes: 1. novatoroba. 2. qmedebis riskis artqma. 3. sakutar TavSi darwmuneba 4. Seuvaloba, sibejite. 5. miznis dasaxva. 6. pasuxismgebloba. 32

33 novatoroba: mewarmis saqmianobasi novatoruli ideebis gatarebis erterti sauketeso magalitia jorj istmanis gamogonebuli foto firi, romelmac gadatrialeba moaxdina fotografiasi, istmenis kodaki dresac lideria am sferosi. qmedebis riskis artqma: yoveli axali saqmis dawyeba risktanaa dakavsirebuli, magram mewarmisatvis aucilebelia ariqvas Tu warmatebis mirwevis ra SesaZlebloba aqvs. saqmis dawyeba warmatebis garanti ar aris da mewarmis gegmis ganxorcieleba udides risktanaa dakavsirebuli. sakutar TavSi darwmuneba: mewarmeebi Tavdajerebulni arian da sjerat, rom Tavis dargsi sxvaze mets miarweven. Seuvaloba, sibejite: mewarmeebis Sroma miznis mirwevisatvis moitxovs dazabul Sromas. marali eselonis xelmzrvanelebi kvirasi 60 saati musaoben, xolo mewarmeebi _ kidev mets. `ielis~ universitetis kvlevebi gvicvenebs: mewarmeebi amtkiceben, rom `uketesia cxovreba weliwadis 50 kvirasi roca musaob, vidre 2 kvirasi roca isveneb~. uinston CerCili sibejites axasiatebda ase: `musaoba da siamovneba erti da igivea~. miznis dasaxva: fsiqologebis ganmartebit bedniereba aris dasaxuli miznisken miswrafeba. es ganmarteba misarebia bevri mewarmisatvis, roca isini momavalsi xedvit iswrafian dasaxuli miznisaken. 33

34 miznis mirweva miznis dasaxva nax. 3.2 miznis dasaxvisa da miznis mirwevis urtiertcvladia. (nacvenebia nax. 3.2) pasuxismgebloba: procesebi xsirad mewarmis morvaweobis Sedegebs zomaven mogebis sididit daxarjul kapitalze da mogebis zrdis tempit. yovelive amas ki gansazrvravs mewarmis pasuxismgebloba. 34

35 4. mcire biznesis SasaZleblobebi da tendenciebi ganvixilot mcire biznesis otxi ZiriTadi jgufi da mati urtiertoba ertmanets Soris da momxmarebeltan. 4.1 mcire biznesis dargobrivi jgufebi mcire biznesis (m/b) otxi ZiriTadi dargobrivi jgufi arsebobs. ganvsazrvrot TviTeuli cal_calke. a) warmoeba: warmoebasi xdeba nedleuli resursis gardaqmna mza produqciad. SemdgomSi SeiZleba es produqcia miewodos sxva warmoebas nedleulis saxit, rata damzaddes kidev sxva saxis produqcia, an kidev is SeiZleba miewodos sabitumo an sacalo gamyidvels an usualod momxmarebels. b) sabitumo vawroba: sabitumo vawroba warmoadgens Suamaval rgols mwarmoebelsa da sacalo vawrobas Soris. bitumad movawreebi saqonels izenen mwarmoeblisgan, awyoben mza produqcias da Semdeg yidian sacalo movawreebze. g) sacalo vawroba: sacalo movawreebi izenen saqonels mwarmoeblebisgan an bitumad movawreebisgan da awvdian (yidian) momxmareblebs. d) momsaxureoba: momsaxure firmebi ar awarmoeben produqcias, amis magivrad isini yidian Tavis ostatobas mewarmeebze, sabitumo movawreebze da momxmarebelze. 35

36 rogorc wesi yvelaze rtulia warmoebis Seqmna, xolo gacilebit iolia momsaxure firmis Seqmna. nax. 4.1 warmodgenilia urtiertkavsirebi mcire biznesis rigit jgufebsa da momxmarebels Soris. mewarmeebi bitumad movawreebi momsaxureoba sacalo vawrebi momxmarebeli nax mcire biznesis ZiriTadi jgufebis ganxilva warmoeba: warmoebis Seqmna moitxovs mnisvnelovan kapitaldabandebebs (miwis SeZena, Senoba danadgarebis SeZena, teqnikis SeZena, energo momarageba, nedleulis mireba, SromiTi resursebis mozidva da a.s.). miuxedavad rtuli pirobebisa bevri mewarme amjobinebs sawarmo sferosi musaobas. gansakutrebit iset novatorul 36

37 sferoebsi, rogorebicaa qimiuri mrewveloba, eleqtronuli mrewveloba, satamasoebis warmoeba da a.s. warmoebasi daxarjuli kapitaldabandebebis dakargvis riski gacilebit didia vidre m/b sxva jgufebsi, magram mogebac maralia, 20% mogeba dabandebuli kapitalidan. radganac warmoeba saqonlis wyaroa, mas ganvitarebis meti SesaZlebloba aqvs vidre m/b sxva jgufebs. sabitumo vawroba: mcire biznessi sabitumo vawrobas dominantis roli uwiravs, rac aixsneba imit, rom aq momsaxure personalis SedarebiT mcire raodenobaa, vidre warmoebasi da sacalo vawrobasi. sabitumo vawrebi izenen saqonlis mwarmoeblebisgan didi raodenobit, awyoben mas sacalo vawrebisatvis xelmisawvdom adgilas da Semdeg yidian sacalo vawrobis motxovnis Sesabamisad. sabitumo movawre ver gaxdebi satanado momzadebis da ganatlebis garese, aucilebelia dro rata aitviso am saqmis yvela wvrilmani. bitumad movawre abalansebs sacalo vawrobis motxovnebs warmoebastan. miuxedavad DdaZabuli cxovrebisa bitumad movawreebi warmatebas arweven, gansakutrebit isini, romlebic iswrafvian novatorobisaken. sacalo vawroba: sacalo vawrobasi meti wili dakavebulia ara umetes 5 adamianisa. arsebobs asamde tipis sacalo vawrebi parfiumeriis maraziidan dawyebuli saavtomobilo dilerebamde, nayinis 37

38 kioskidan msxvil supermarketamde. gansakutrebit warmatebulni arian sacalo vawrebis novatorebi, romlebic qmnian aftiaqebs, wamlebis fasdaklebis vawrobit, an sadreramiso sasursato maraziebi, aseve mimzidvelia specializirebuli maraziebi (mamakacis da qalis tansacmlis maraziebi). momsaxurebis sfero: m/b ZiriTadi 4 jgufidan, gacilebit iolia momsaxureobis sferos sawarmos Seqmna. aq zogierti sawarmo moitxovs umnisvnelo kapitaldabandebas. magalitistvis cnobata biuro sakutar binasi. 38

39 5. axali saqmis DZebna pirveli nabiji mcire sawarmos gaxsnisa aris gadawyvetileba gaxde mewarme. Semdegi nabiji sawarmos, saqonlis an momsaxureobis arceva. mesame nabiji arsebuli sawarmos SeZena an axali saqmis dawyeba. 5.1 saqonlis Tu momsaxureobis arceva Rrma analizis Semdeg mewarmem unda aircios rogori biznesit unda dakavdes. am etapze aucilebelia Semdeg kitxvebze pasuxis gacema: 1. ra SesaZleblobebi maqvs warmatebit vawarmoo saqoneli an momsaxureoba. 2. msurs Tu ara am saqmit dakaveba. 5.2 arsebuli sawarmos SeZena mas Semdeg rac mewarmem aircia saqoneli an momsaxureoba da darwmunebulia, rom arceuli Seesabameba mis kvalifikacias da SesaZleblobebs aucilebelia gadawyvitos SeiZinos arsebuli an Camoayalibos axali. iuristebi da bankirebi gvirceven, rom SeviZinoT arsebuli sawarmo da ar daviwyot nulidan. arsebuli sawarmos SeZena gacilebit mcire risktan aris 39

40 dakavsirebuli, radganac mat daamtkices Tavisi sicocxlis unarianoba: klientis mozidva, momgebianoba, kargi urtiertobebi bankirebtan, momwodebeltan da klientebtan. sawarmos SeZenamde mewarmem unda daayenos rigi kitxvebisa: sawarmos gayidvis motivi, safinanso mdgradoba da sawarmos faseuloba, rata SevamciroT Sefasebis riski. sawarmos gayidvis saqmiani motivebi SesaZlebelia iyos Semdegi: piradi da karieruli mizezebi. mflobelebs surt Tavisi wili ojaxur biznessi gadaiyvanon nard fulze. memkvidreoba martvasi: mflobelebs ewvi eparebat axalgazrda Tanamflobelis momavalsi warmoebis martvis SesaZleblobebSi. ertpirovnuli mmartveloba: mflobeli grznobs rom sawarmo gaxda sakmaod didi da misi martva gartulda. xsirad sawarmos mflobelebi malaven sawarmos gayidvis realur mizezebs da amcnoben mxolod `dadebit~ motivebs: sawarmos finansur momavali. sawarmos ketilgreobis daweva, imis gamo, rom nardi fulis Semosavali klebulobs.. warmoebis teqnologia, saqoneli da momsaxureoba dazvelda. sawarmos safinanso mdgradobis Sefaseba: sawarmos safinanso analizi dakavsirebulia Semdeg sakitxebtan: 40

41 - rogoria gasayidi sawarmos finansuri mdgomareoba? ramdenad momgebiani iyo sawarmo; sawarmos Rirebuleba; am kitxvaze pasuxis misarebad sawiroa gavecnot gasayidi sawarmos safinanso angarisebs. amastan ertad unda gavitvaliswinot, rom sawarmos arc Tu ise bevri mflobeli axdens saburaltro angarisebis falsificirebas, magram aris bevri metodi romelta sasualebit mat SeuZliaT kanonierad Seamciron an aamarlon mogeba. sawarmos finansuri mdgomareoba analizis dros myidvelisatvis, pirvel nabijs warmoadgens sawarmos mogeba-wagebis angarisebis da balansebis Seswavla gasuli xuti wlis ganmavlobasi. unda arinisnos, rom sawarmos myidvels auditis Casatareblad esawiroeba buraltris da iuristis daxmareba (rac nacvenebia nax. 5.1) 41

42 - dakargvis Seswavla - sawarmoo operaciebis Seswavla - klientis, TanamSromlebis - Seswavla myidveli kvleva - ZiriTadi kontraqtebis analizi - gadaxdis pirobebze rekomendaciis gacema - yidvis xelsekrulebis proeqtis Sedgena iuristi buralteri - mogeba-wagebis angarisebis revizia - balansis revizia - adgens SeZenis fass nax sawarmos Rirebulebis dadgena sawarmos safinanso morvaweobis dawvrilebiti analizis Semdeg myidvelma unda daadginos Sesasyidi sawarmos fasi. sawarmos fasis dadgenis ori metodi arsebobs (nax. 5.2): 1. sufta mogebis Sefaseba (mogeba gadasaxadebis Semdeg) 42

43 2. aqtivebis Sefaseba (miwa, Senoba-nagebobebi, mwyobilobebi, nedleuli da masalebi, rasac flobs sawarmo). sufta mogebis Sefasebis metodis gamoyeneba - warsuli mogeba; gamyidvelis - Semdgomi mogeba; - myidvelis momavali mogeba fasis dadgena - sabalanso Rirebuleba - koreqtirebuli sabalanso Rirebuleba - arceuli aqtivebi aqtivebis Sefasebis metodis gamoyeneba nax mogebis Sefasebis metodi itvaliswinebs: mogebis kapitalizacia an piradi Semosavalis metodi. mogebis kapitalizacia itvaliswinebs, rom myidveli yidulobs ramden wliur mogebas. metodi ganvixilot magalitze. davusvat, rom wignebis maraziis myidveli afasebs wliur mogebas 10000$ Semdgomi 10 wlis ganmavlobasi. ramdeni unda gadauxados myidvelma am SemTxvevaSi? 43

44 am SekiTxvaze pasuxis gasacemad gamyidvelma unda Seafasos Cadebuli kapitalidan mogeba. davusvat, rom mosalodneli mogeba Cadebuli kapitalidan Seadgens 15%. ratom 15%? imitom, rom 15% warmoadgens gamyidvelis mimdinare mogebas. aqedan SegviZlia mivirot Sesyidvis fasi: 10000$ = 15% Sesyidvis fasi Sesyidvis fasi = 10000$ / 15% Sesyidvis fasi = 67000$ am metodit dgindeba kavsiri mogebisa da jamuri kapitaldabandebisa. piradi Semosavlis metodi itvaliswinebs myidvelis piradi Semosavlis gansazrvras, e.i. piradi Semosavali Cadebulia kapitalze. aq gamoiyofa nardi fuli, romelic SeuZlia miiros myidvelma sawarmos SesyidviT. am metodit myidvelis mogeba gancalkevebulia sawarmos mogebisagan. myidvels SeuZlia miiros mogeba Cadebuli kapitalidan Semdegi saxit: 1) xelfasi; 2) dividentebis da procentebis; 3) damatebiti araregularuli Semosavlebidan. ganvixilot magalitze: satamasoebis warmoebis sawarmos gamyidveli, Tavazobs myidvels sawarmos $. myidveli analizis Semdeg adgens, rom misi wliuri piradi mogeba Seadgens: $ xelfasis saxit; 4000$ damatebiti araregularuli Semosavali; 2000 $ % grzelvadiani sesxi; 44

45 30000 $ jamuri piradi Semosavali. mivirot, rom $ warmoadgens gamyidvelis myar fass, da myidveli uzrunvelyofs Sesyidvis fass Semdegi saxit: 20000$ - nardi fulit uzrunvelyofs warmoebis aqciebs 60% SenarCunebiT Tavis saxelze $ - nardi fulit aqciebis darcenili 40% wilis gayidvit, sxva pirebze $ - xangrzlivi sesxi warmoebas, romelsac myidveli warudgens sawarmos. ganvsazrvrot gamyidvlis piradi mogeba Cadebul kapitalze: piradi Semosavali = 30000$. piradi kapitaldabandeba = $ (sesxis gatvaliswinebit); piradi Semosavali Cadebul kapitalze = 75$ wliuri (30000/40000*100) aqtivebis Sefasebis metodi itvaliswinebs: es metodi ar itvaliswinebs momaval mogebas, igi yalibdeba gamyidvelis aqtivebidan (Senobanagebobebi, mowyobilobebi, sasaqonlo-materialuri resursebi, mosalodneli Semosavlebi). arsebobs aqtivebis Sefasebis sami tradiciuli metodi, rogorebicaa 1) sabalanso Rirebulebis Sefaseba, 2) sabalanso Rirebulebis koreqcia, 3) arceuli Sefaseba. - sabalanso Rirebuleba warmoadgens sxvaobas aqtivebsa da valdebulebs Soris. 45

46 sabalanso Rirebulebis koreqciis metodi warmoadgens sxvaobas sabalanso Rirebulebisa da sabazro Rirebulebas Soris. - arceuli aqtivebis Sefasebis metodi warmoadgens myidvelis mier arceuli aqtivebis Rirebulebas. 5.3 axali sawarmos Seqmna. namdvili mewarmeebi cdiloben daarson iseti sawarmoebi romlebic warmoadgenen mat sakutar Semoqmedebas. mat surt miiron SemoqmedebiTi kmayofileba sakutari ideebis danergvit da mati Semdgomi ganvitarebit Zlier sawarmomde. am SemTxvevaSi riski maralia. moviyvanot ramdenime konkretuli praqtikuli mizezi imisa, Tu ratom iwyebs mewarme axal saqmes: _ wina mflobelis mier dasvebuli Secdomebis Tavidan acileba; _ Camoayalibos Tavisi wre, mimwodebeli, personali, adgilmdebareoba, materialuri sawarmo maragi, mowyobilobebi, bankirta wre da a.s. _ Seqmnas momxmarebelta sakutari qseli. axali saqmis dawyebisas mewarmem unda gamoicinos didi Zalisxmeva marketinguli kvlevis Casatareblad, biznes gegmis Sedgenaze, bazris Seswavlaze. SemdgomSi am sakitxebs dawvrilebit ganvixilavt me-6 da me-14 leqciaze. 46

47 6. frencaizi wina leqciaze Cven ganvixilet sakutari saqmis dawyebis ori metodi: arsebuli sawarmos Sesyidva da axali sawarmos Seqmna. mesame metodia fremcaizis SeZena. 6.1 frencaizis gansazrvra sityva frencaizi franguli warmsobisaa Frenchaises, rac nisnavs `monobidan gantavisuflebas~. amjamad am sityvas aqvs ramdenime mnisvneloba damokidebuli dargze. principulad ubralo frencaizi warmoadgens xelsekrulebas gamyidvelsa da myidvels Soris. xelsekruleba, romelic sasualebas azlevs myidvels (frencaizi), uflebas gayidos gamyidvelis (frencaizis) saqoneli an momsaxureoba. saertasoriso frencaizis asociacia izleva Semdeg ganmartebas: frencaizi aris licenzia, romelic kompanias uflebas azlevs imoqmedos rogorc didi savawro qselis nawilma. frencaizebs upiratesobebi gaacniat, vinaidan axali frencaizebisatvis fuls myidveli ixdis. frencaizis gamyidveli Tavis saqmianobas minimaluri danaxarjebit afartoebs. frencaizis gamyidvelebi imitac sargebloben, rom frencaizis myidveli ufro biznesis mflobelia, vidre daqiravebuli musaki. man ar SeiZleba gavlena ar moaxdinos saqmisadmi damokidebulebaze. rac zrdis realizacias da mogebas. frencaizis myidvelsac aqvs sargebeli. firma uzrunvelyofs swavlebas, finansur mxardaweras da daxmarebas biznesis organizaciasi da martvasi. frencaizis myidvelisatvis xelsayrelia firmis saxelit sargebloba, rac gavlenas axdens rogorc 47

48 reklamaze ise reputaciaze. es ki TavisTavad zrdis realizacias. frencaizebsac aqvt zogierti naklovaneba. frencaizis gamyidveli itovebs uflebas gaakontrolos myidvelebi: ukarnaxos biznesis martvis sakutari metodebi, Senobis gaformebis stili, uniformisa da nisnebis saxeebic ki. amastan frencaizis bevri myidveli Tvlis, rom satao kompaniam mteli produqcia dadgenili fasebit unda Seisyidos. tansacmlis maraziebis, uzravi qonebis gayidvis kantorebi, swrafi kvebis obieqtebi, sastumroebis qselis umravlesoba moqmedebs frencaizis principit. frencaizebis sauketeso magalitebs warmoadgens Naic, Adidas, Hilton, Mc donalds, Vendis da a.s. 6.2 frencaizis sistemis saxeebi nax. 6.1 nacvenebia frencaizuli sistemebis saxeebi. - mwarmoeblebi; - bitumad movawreebi; - sacalo movawreebi. mwarmoeblebi bitumad vawroba - bitumad movawreebi; - sacalo movawreebi. sacalo vawroba - sacalo vawrebi. momsaxurebis sawarmo - momsaxurebis sawarmo. nax ფრენჩაიზის სისტემის სახე 48

49 frencaizis SesaZlo xelsekrulebis gaformebisatvis mewarmem unda moitxovos frencaizerisagan morvaweobis sruli cnoba. es cnoba izleva srul informacias Tu ra valdebulebebi unda Seasrulos myidvelma. cnoba unda Seicavdes informacias Semdeg sakitxebze: frencaizis (gamyidvelis) safinanso angarisebi; sasamartlo procesebis sruli arwera, sadac monawileobas irebdnen gamyidvelis warmomadgenlebi; sawyisi informacia gadasaxadebze, romlebic sawiroa frencaizis yidvisas; sawyisi informacia cnobil pirebze, saxelmwifo morvaweebze, msaxiobebze, romlebic dakavsirebulni arian frencaiztan; sxva pirta sia romlebic dakavsirebulni arian frencaizsi. morvaweobis sruli cnoba srul informacias yoveltvis ar izleva frencaizis Sesaxeb, amitom aucilebelia kvalificiuri iuristis Careva. iuristi azlevs srul informacias myidvels mis kanonier uflebebze, xelsekrulebis gaformebamde, aseve umartavs samartlebriv uflebebs frencaizis winase da rac mtavaria Seaqvs xelsekrulebasi cvlilebebi myidvelis interesebis dasacavad frencaizis arceva frencaizis myidveli, mewarme saqmes nulidan ar iwyebs; myidveli Rebulobs mza sawarmos. yvelaferi, rac sawiroa sawarmos funqcionirebisatvis, myidveli Rebulobs frencaizerisagan: ra saqoneli an momsaxureba gayidos; rogor gayidos; rogor vakontrolot danaxarjebi; 49

50 ra saxis safinanso angarisebi warmoadginos; samusao dris xangrzlivobis dadgena da a.s. frencaizis SesaZlo xelsekrulebis gaformebisatvis mewarmem unda moitxovos frencaizerisagan morvaweobis sruli cnoba. es cnoba izleva srul informacias, Tu ra valdebulebebi unda Seasrulos myidvelma. cnoba sakitxebze: unda Seicavdes informacias Semdeg - frencaizis (gamyidvelis) safinanso angarisebi; samartlebrivi procesebis sruli arwera, sadac monawileobas irebdnen gamyidvelis warmomadgenlebi; sawyisi informacia gadasaxadebze, romlebic sawiroa frencaizis yidvisas; sawyisi informacia cnobil pirebze, saxelmwifo morvaweebze, sporcmenebze, msaxiobebze, romlebic dakavsirebulni arian frencaiztan; sxva pirta sia, romlebic dakavebulni arian frencaizsi. morvaweobis sruli cnoba srul informacias yoveltvis ar izleva frencaizis Sesaxeb. amitom, aucilebelia kvalificiuri iuristis Careva. iuristi, xelsekrulebis gaformebamde, azlevs srul informacias myidvels mis kanonier uflebebze; aseve umartavs samartlebriv uflebebs frencaizis SeZenaze da, rac mtavaria, Seaqvs xelsekrulebasi cvlilebebi myidvelis interesebis dasacavad. 50

51 7. biznes gegmis Sedgena da struqturuli analizi biznes-gegma aris mnisvnelovani nabiji Canafiqris gardasaqmnelad realur saqonlad an momsaxureobis SeqmnisaTvis. 7.1 dagegmvis motxovnileba dagegmva warmoadgens gadawyvetilebis mirebas Tu ra, rogor da rodis unda SevasruloT. bevr SemTxvevaSi biznes gegma SeiZleba warmovidginot rogorc gzis Tavidan bolomde gavla. Tanamedrove rtuli ekonomikis pirobebsi biznesgegmis Sedgena aucilebelia. dreisatvis arcerti bankiri da investori ar gairebs Tanxas mewarmisatvis biznes-gegmis gacnobis garese. biznes gegmit dainteresebulni unda iyvnen: mewarme, bankirebi, investori, warmoebis xelmzrvaneli jgufi. warmoebisatvis biznes gegma warmoadgens momavlis eskizs, romlis SeqmnaSic isini mzad arian Tavisi SromiTi energiis Casadebad. biznes gegma unda Seadginos TviT mewarmem da aucileblobis SemTxvevaSi profesionali buralteris, iuristis daxmarebit. biznes-gegmasi saboloo produqcia warmodgenili unda iqnes sruli ganmartebit, imisatvis, rom investorebma ar gamotqvan ewvi saqonlis gamoyenebaze bazarze. 51

52 yvela wesebis dacvit Sedgenil biznes-gegmas mewarmeebis 5 % adgens. swored amitomaa, rom bevri mewarme morvaweobis dawyebistanave kraxs ganicdis. 7.2 biznes-gegmis struqtura biznes-gegmasi gansazrvruli unda iqnes strategia iseti funqciebis gamoyenebis mimart, rogorebicaa: warmoeba; marketingi; warmoebis organizacia; warmoebis samartleblivi aspeqtebi; saburaltro arricxva; warmoebis finansireba; biznes-gegma unda pasuxobdes Semdeg kitxvebs: ra minda da ra SemiZlia; miznis mirwevisatvis rogori realuri metodebi gagvacnia; ras mivireb momavalsi. nax. 7.1 moyvanilia biznes-gegmis Sedgenis blok-sqema, romelic Sesdgeba 15 etapisagan nax biznes-gegmis blok-sqemis struqtura

53 arnisvnebi : 1. saqmis dawyebis valdebulebebi; 2. sakutari SesaZleblobis analizi; 3. saqonlis an momsaxureobis arceva; 4. biznesis Seswavla; 5. mogebis da realizaciis prognozis Sedgena; 6. warmoebisatvis adgil-mdebareobis Sedgena; 7. warmoebis gegmis Sedgena; 8. marketingis gegmis Sedgena; 9. organizaciis struqturuli sqemis Sedgena; 10. sawarmos iuridiuli formis SerCeva; 11. saburaltro arricxvis gegmis Sedgena; 12. sawarmos dazrvevis gegmis Sedgena; 13. warmoebis kompiuterizaciis gegmis Sedgena; 14. sawarmos finansuri gegmis Sedgena; 15. Tanmxlebis werilis Sedgena. biznes-gegmis moyvanili struqtura miekutvneba axlad dafuznebul warmoebas, magram am struqturis gamoyeneba SesaZlebelia arsebuli sawarmosatvis zogierti etapebis gamoricxvit; ase magalitad: arsebuli sawarmos Sesyidvisas, SesaZlebelia gamovricxot etapi 3, 8, 9; arsebuli sawarmos gafartovebisas, SesaZlebelia gamovricxot etapi 1, 2, 3, 10; 7.3 biznes-gegmis struqturis arwera dawvrilebit ganvixilot struqturis yoveli etapi. 53 biznes-gegmis

54 etapi etapi etapi etapi etapi 1. sakutari sqemis dawyebis valdebulebebi. mewarme sakutar Tavze valdebulebis asarebad darwmunebuli unda iyos, rom survili, imusaos Tavisi ketildreobisatvis massi, gacilebit Zlieria, vidre imusaos sxvaze. 2. sakutari SesaZleblobebis analizisatvis sawiroa CamovweroT sakutari Tavis Zlieri da susti mxareebi. analizis dros unda viyot pirnateli sakutar TavTan, radgan xsirad sakutari Tavis naklovanebebis danaxva advili ar aris. 3. saqonlis an momsaxureobis arcevisas, aragonivrulia naklebad cnobili produqtis an momsaxureobis arceva. unda avirciot is saqoneli an momsaxureobis sfero, romelic CvenTvis dawvrilebit nacnobia mravalwliani Sromis da mirebuli gamocdilebis Sedegad. 4. bazris Seswavla. bazris kvleva warmoadgens marketinguli kvlevis Semadgenel nawils (rasac dawvrilebit ganvixilavt me-14 TavSi). 5. mogebisa da realizaciis prognozis Sedgena. bazris potencialis Sefasebis Semdeg mewarmem unda gansazrvros Tu bazris ra nawils moicavs mis mier warmoebuli saqoneli an momsaxureoba. SemdgomSi bazris es nawili unda gamoisaxos realizaciidan mirebul mogebasi. 54

55 etapi 6. warmoebisatvis adgilmdebareobis SerCevisaTvis mewarmem unda SeuTanxmos piradi interesebi saqmis interesebs. magalitad sacxovrebeli adgili da misi klimaturi pirobebi. etapi 7. warmoebis gegmis Sedgenisas unda ganvsazrvrot warmoebis mastabi, rogorc warmoebis moculoba weliwadsi da Semdeg mewarmem unda daamusaos sawarmoo procesis sqema. etapi 8. marketingis gegmis Sedgenis etapi mdgomareobs SemdegSi: momxmareblis momgebianad mozidvis SesaZleblobebSi. Tu mewarmem satanadod Seiswavla bazari misi marketingis gegma iqneba efeqturi (dawvrilebit me-14 TavSi). etapi 9. organizaciis struqturuli sqemis Sedgenisas mewarmem zustad unda daadginos ra specialobis, ra kvalifikaciis da ra raodenobis musa xeli swirdeba sawarmos. zustad unda ganisazrvros yoveli specialistis (TanamSromlis) ufleba movaleobebi da mati urtiertdaqvemdebareobis statusi sawarmos struqturasi. etapi 10. sawarmos iuridiuli formis SerCevisas mewarmem unda gadawyvitos Sevides biznessi ertpirovnuli mflobelis saxit Tu partniorul safuzvelze. amisatvis mas daswirdeba iuridiuli konsultacia. 55

56 etapi 11. saburaltro gegmis Sedgena. saburaltro arricxvis sxvadasxva saxe, romelic uzrunvelyofs sizustis maral dones; - informaciis damusavebas mcire danaxarjebit; - angarisis swraf Sedgenas; - qurdobisa da TaRliTobis minimizacia. etapi 12. sawarmos dazrvevis gegmis Sedgena. gautvaliswinebeli movlenebidan sawarmos dasacavad aucilebelia mewarmem Seadginos riskis martvis programa, ristvisac man unda mimartos sadazrvevo agents da iurists (dawvrilebit me-15 TavSi). etapi 13. warmoebis kompiuterizaciis programa. warmoebis dagegmvis efeqturobisa da mewarmis piradi kontrolisatvis aucilebelia damusavdes sawarmos kompiuterizaciis gegma, romelsic ganisazrvreba: - sawarmosi informaciis motxovnileba; - aisaxeba yvela aucilebeli informacia, romelic sawiroa sawarmos normaluri funqcionirebisatvis; xdeba xelmisawvdomi kompiuteruli sistemebis Sefaseba da a.s. etapi 14. sawarmos finansuri gegmis Sedgena. finansur gegmas ertianobasi moyavs yvela zemot CamoTvlili etapi. finansuri gegma yvela zemot CamoTvlil gegmas gamosaxavs fulad erteulsi. finansuri gegma moicavs otx Semadgenels: 56

57 - piradi smeta; - mogeba wagebis angarisi; - balansi; - mogebis grafiki. ganvixilot TiToeuli cal-calke. piradi smeta ucvenebs mewarmes, ra raodenobit fuladi saxsrebi swirdeba sawarmos funqcionirebamde da warmoebis gasvebis Semdeg. piradi smeta asrulebs sasignalo-mowyobilobis funqcias mewarmisatvis, romelic ucvenebs Tu rodis eqneba mas fuladi saxsrebis ukmarisoba da rodis eqneba mas fuladi saxsrebis siwarbe. piradi smeta zust pasuxs azlevs bankirebs da investorebs Semdeg kitxvebze: - ra raodenobis fuladi saxsrebia sawiro mewarmisatvis, rom man ganaxorcielos sakutari biznes-gegma; rodisaa sawiro es saxsrebi; rogor daixarjeba fuladi saxsrebi; balansi da mogeba wagebis angarisi: piradi smetis garda mewarmem unda Seadginos balansi da mogeba wagebis angarisi. es Semadgenlebi mnisvnelovani nawilia nebismieri da yoveli biznes-gegmis, bankebisatvis smetis wardgena aucilebelia, radgan smeta gvicvenebs Tu ra raodenobis fuladi saxsrebis daxarjvas apirebs mewarme iset ZiriTad fondebze, rogorebicaa maragebi, mowyobilobebi, miwa da a.s. aseve rogor apirebs mewarme Tavisi danaxarjebis finansirebas. mogeba wagebis angarissi gaertianebulia mosalodneli Semosavali realizaciidan da mosalodneli sawarmoo danaxarjebi. sxvaoba 57

58 Semosavalsa da danaxarjebs Soris warmoadgens mogebas an wagebas. mogebis grafiki gvicvenebs, ra gavlenas axdens mogebaze, realizaciis moculoba, sarealizacio fasi da sawarmo danaxarjebi. grafiki gvicvenebs ra moculobis saqoneli unda gaiyidos, rom daiwyos mogebis mireba. safinanso gegmis ZiriTadi komponentebis ganmarteba moyvanilia nax etapi 15. Tanmxlebi werilis Sedgena. miuxedavad imisa, rom Tanmxlebi werili ar warmoadgens biznes-gegmis nawils mis Sedgenas udidesi mnisvneloba aqvs. Tanmxlebi werili warmoadgens sabazro instrumens bankirze da investorze zemoqmedebis mosaxdenad masze mewarme mokled gadmoscems sakutar biznesgegmas, sadac gansakutrebul yuradrebas utmobs mis miznebs da perspeqtivebs. 58

59 8. mcire biznesis samartlebrivi aspeqtebi am leqciaze ganvixilavt dawyebiti mewarmis motxovnilebas iuridiul daxmarebasi. yuradreba unda daetmos iuristis SerCevas, sawarmos iuridiul formas da yvela im wesebis dacvas, romlebic gatvaliswinebulia kanonit iuristis konsultacia samewarmeo saqmianobis dawyebis pirvel nabijs warmoadgens iuristtan konsultaciis mireba. nax moyvanilia samartlebrivi sakitxebi, romlebtanac mewarmes uxdeba Sexeba. iuristis arceva unda moxdes iseti gafrtxilebit, rogorc varcevt neiroqirurgs. iuristis arceva mezoblebis, megobrebis an natesavebis rcevit Secdomaa, radgan mati motxovna iuridiul konsultaciaze SeiZleba iyos sruliad sxva saxis, vidre damwyebi mewarmisatvisaa sawiro. iuristis arcevisatvis unda visargeblot Semdegi rekomendaciebit: SeirCes iseti iuristi, romelsac aqvs marali reputacia saqmian adamianebsi, mocemul dargsi; iuristis arceva unda moxdes, mcire iuridiuli formebidan, radgan isini ufro xelmisawvdomni arian, mattan urtiertoba atarebs pirad xasiats, mati momsaxureoba SedarebiT iafia vidre msxvili firmebis; iuristis arceva unda moxdes piradad mewarmis mier. 59

60 nax samartlebrivi sakitxebi romlebtanac mewarmes uxdeba Sexeba 8.2. biznesis organizaciis iuridiuli formebi biznesis organizaciis iuridiuli formis SerCeva warmoadgens umtavres gadawyvetilebas mewarmisatvis. am arcevanzea damokidebuli mteli rigi samartavi da 60

61 safinanso sakitxebi, rogorebicaa dabegvra, dazrveva, investireba, pasuxismgebloba da a.s. ganvixilot sawarmos organizebis ZiriTadi iuridiuli formebi: 1) ertpirovnuli mflobeloba, aris saqme romelsac erti kaci flobs. esaa biznesis yvelaze gavrcelebuli forma. TiTqmis yvela aseti sawarmo mcire zomisaa. am formis popularobis mizezi biznesis amgvarad organizebis simartive da siiafe. ertpirovnul mflobelebs upiratesobebi aqvt. warmoebis mogeba mtlianad mesakutreebisaa, isini TviTon arian sakutari Tavis patronebi da nebismieri cvlilebebis moxdena SeuZliaT. individualuri mesakutreebisatvis kanoni adgens minimalur SezRudvebs: isini ar ixdian specialur gadasaxadebs, romlebic gatvaliswinebulia saaqcio sazogadoebisatvis. mat warmatebas mxolod sakutari ZalisxmeviT SeuZliaT miarwion. sakutrebis individualur formas naklovanebebic gaacnia. Zalian mnisvnelovania mesakutrisatvis sruli qonebrivi SeuzRudavi pasuxismgeblobis dakisreba _ mesakutre valdebulia dafaros biznestan dakavsirebuli yovelgvari xarji da gadawyvitos mravali problema. Tu biznesma kraxi ganicada, man unda gadaixados mteli vali. sakutrebis individualuri formis meore naklia kapitalis SezRuduloba. es nisnavs, rom fuli, romelic SeiZleba Caidos saqmesi, SezRudulia sakutari danazogebita da kreditis mirebis SesaZleblobebiT. roca mesakutre kvdeba, biznesic kvdeba. sxva naklovanebad SeiZleba CaiTvalos 61

62 warmoebis mastabis zrdis SezRudvebi, menejmentis sizneleebi. 2) amxanagoba _ es is sawarmoa, romelsac ori an meti TanamesakuTreUhyavs. biznesis organizebis winaformastan SedarebiT amxanagobas garkveuli upiratesobebi aqvs. _ partniorebis gaertianeba damatebiti saxsrebis mozidvis sasualebaa. _ partiorebs SeuZliaT saqmesi CarTon axali idea da TavianTi talanti. _ ertpirovnuli mflobelobis msgavsad, amxanagobis organizeba SedarebiT martivia, radgan igi ar ixdis specialur gadasaxadebs. naklovanebebi: bevr SemTxvevaSi, yovel partniors akisria SeuzRudavi qonebrivi pasuxismgebloba. TiToeuli partniori ertpirovnulad agebs pasuxs amxanagobis valdebulebebze. sxvanairad, rom vtqvat Tu biznesma kraxi ganicada, masin mis kreditorebs (mevaleebs) ufleba aqvt saxsrebis dabruneba mostxovon rogorc TiToeuls cal-calke. ise yvela partniors ertad. Tumca partnioruli SeTanxmeba imgvaradac SeiZleba Sedges, rom SeizRudos yvela partnioris piradi pasuxismgebloba. Tu erti partniori gardaicvleba an saqmidan gava, amxanagoba oficialurad wyvets arsebobas. Tu warmoeba agrzelebs saqmianobas, sawiroa gaformdes axali xelsekruleba. SezRudulia amxanagobis mier moziduli kapitalis odenoba. am kapitalis zusti odenoba ganisazrvreba firmis qonebit, partniorebis SeZlebiT da kreditunarianobit. 62

63 partniorebs SeiZleba sxvadasxva Sexedulebebi hqondes firmis martvis Sesaxeb, ramac SeiZleba misi saqmianoba CaSalos. 3) korporacia (saaqcio sazogadoeba) aris sawarmos organizebis forma, romlis Seqmnis dros Tqven unda miirot oficialuri dokumenti registraciis Sesaxeb. korporaciebis sakutrebis ufleba aqciebad aris dayofili, ris gamoc korporaciis mflobelebs aqcionerebs uwodeben. korporacias sasamartlo samartlebriv iuridiul pirad cnobs. mas SeuZlia damoukideblad mimartos sasamartlos an samartalsi iqnas micemuli. gaaformos kontraqtebi. amastan unda gadaixados specialuri korporaciuli gadasaxadebi. korporacias amxanagobastan SedarebiT Semdegi upiratesobebi gaacnia: _ SezRuduli pasuxismgebloba individualuri mesakutrisa da amxanagobis wevrebisagan gansxvavebit, romlebic firmis valdebulebebze piradi qonebrivi pasuxismgebloba akisriat, maqsimumi, rac SeiZleba dakargos aqcionerma (e.i. misi pasuxismgebloba), aris mis mier aqciebsi gadaxdili Tanxa. pasuxismgeblobis SezRudva imdenad mnisvnelovani armocnda, rom inglisurenovan qveynebsi (ass-s) farglebis garet korporaciebi sakutar saxelwodebas LTD (SezRuduli) abreviaturas umateben. _ operaciebis ganxorcielebis simartive. aqciebis mflobelebs SeuZliaT korporaciasi Sesvla da 63

64 gamosvla, Tuki isini iyidian an gayidian am korporaciis aqciebs. _ arsebobis SeuzRudaoba. rodesac aqcioneri kvdeba, misi saaqcio wili gadadis memkvidreobaze, amastan es movlena arafrit ar aisaxeba korporaciis saqmianobaze. _ dabegvris upiratesoba. korporaciis gaertianebit garkveul SemTxvevaSi individebma SesaZloa miarwion TavianTi personaluri gadasaxadebis Semcirebas. korporaciebs naklovanebebic gaacniat: _ sizvire. korporaciis organizeba Zalian Zviri da rtulia. sawarmosa da wesebis registraciis procesisatvis xsirad iuristis daxmarebaa sawiro. mcire firmebis umetesoba cdilobs Tavi aaridos am xarjebs da am miznit qmnis ertpirovnul mflobelobas da amxanagobebs. _ ormagi dabegvra. korporaciebma specialuri gadasaxadi unda gadaixadon. federaluri mtavroba, bevri Statis mtavroba da municipalistebi aqcionerebis mier mirebul dividendebze gadasaxadebs umateben calke gadasaxadi TviT korporciis Semosavlis nawilia, romelic nawildeba aqcionerebs Soris. _ regulireba. korporaciebi, romelta aqciebi Ria bazarze iyideba, uars amboben komerciuli saidumloebebis uflebaze. kanoni moitxovs, rom am didma Ria korporaciebma informacia TavianTi finansebisa da operaciebis Sesaxeb miscen yvela dainteresebul pirs. kanonis mizani is aris, rom am pirebs informacia miawodon am kompaniebis Sesaxeb. 64

65 9. mcire biznesis finansireba damwyeb mewarmes SeuZlia daaproeqtos eleqtronuli mowyobilobebis gamomsvebi mcire sawarmo, rac aucilebelia momxmareblisatvis, magram sawiro saxsrebis garese mewarmes ideebi arasodes ganxorcieldeba. ai, ratom unda icodes mewrmem, rogor Seafasos misi motxovnebi fulad saxsrebsi da rogor moizios fuladi saxsrebis motxovnis Sefaseba sawarmos biznes-gegmis ert-ert nawils Seadgens sawrmos smeta (xarjtarricxva), rac sasualebas azlevs banks, miiros pasuxi Semdeg kitxvebze: 1. Tanxis ra raodenobaa sawiro; 2. rogor xdeba am Tanxis gankargva; 3. Tanxis dabrunebis vada. sawarmos xarjtarricxvis Sedgena dakavsirebulia mraval siznelestan, rogorebicaa: maralkvalificiuri finansuri eqspertebis daqiraveba, mewarmis moumzadebloba amgvari saqmianobisatvis da a.s xarjtarricxvis Sedgena xarjtarricxvis Sedgenamde mewarmem unda Seadginos warmoebis operatiuli gegma; gansazrvros warmoebis miznebi da kavsirebi sakadro politikis, saburaltro arricxvis da samartlebrivi Sefasebis mimart; ase vtqvat, biznes-gegmis yvela ZiriTad komponentebtan. 65

66 zemot CamoTvlili yvela komponentis Sedgenamde unda SemoviRoT ori SezRudva: 1. nebismieri sistema damokidebulia momavali movlenebis Sefasebaze, radganac nebismieri xarjtarricxva warmoadgens Sefasebas; 2. xarjtarricxvasi SeuZlebelia gatvaliswinebul iqnes aramaterialuri an aragatvaliswinebuli faqtorebis zemoqmedeba. ganvixilot, Tu rogor SeiZleba operatiuli gegmebis gadayvana xarjtarricxvasi, upirveles yovlisa, ganvsazrvrot ZiriTadi da sabrunavi xarjebi; ganvsazrvrot mat Soris gansxvaveba. ZiriTadi saxsrebi: ZiriTadi saxsrebi SeiZleba vuwodot resursebs, romlebsac mewarme gamoiyenebs sakutriv ert welze mets vadasi. sabrunavi saxsrebi: sabrunavi saxsrebi, ZiriTadi saxsrebisagan gansxvavebit, warmoadgens resursebs, romelta gamoyenebitac mogeba SeiZleba mivirot, araumetes, erti wlis ganmavlobasi. sabrunav saxsrebs miakutvneben salaros, debitoruli angarisebi da maragebi. debitoruli angarisebi debitor momxmareblis angarisebi, romlebsac SeiZenen kreditis saxit. operatiuli gegmebis gadayvana xarjtarricxvasi xdeba Semdegi etapebit: 1. sakutari produqciis realizaciidan Semosavlis Sefaseba pirveli sami wlis ganmavlobasi; 2. mewarme aertianebs sawarmos danaxarjebs sam jgufad: 66

67 a) ZiriTadi saxsrebi; b) sabrunavi saxsrebi; g) da sxva danaxarjebi. rata ganisazrvros saerto danaxarjebi mimdinare wels. danaxarjebze yvela monacemis Segrovebis Semdeg, mewarme adgens pirad xarjtarricxvas pirvel weliwadze saaqcionero kapitali da sasesxo kapitali sawarmos finansirebisatvis fuladi saxsrebis motxovnis gansazrvris Semdeg, mewarmem unda gadawyvitos, fuladi saxsrebis ra nawili Semova investorebidan, rogorc kompaniis sakutari kapitali da saxsrebi kreditorebidan, rogorc sasesxo kapitali. rogorc wesi, bankirebi gvirceven, rom yovel sasesxo dolarze, unda Caidos sakutari kapitalis erti dolari. meores mxriv, zogierti mewarme mizansewonilad Tvlis, rom Seitanos rac SeiZleba naklebi sakutari kapitali da, amastan, SeinarCunos sruli kontroli kompaniaze. ganvixilot magaliti: mewarmes, sakutari sawarmos finansirebisatvis esawiroeba $, xolo misi sakutari danazogi Seadgens mxolod 40000$. mewarme irebs gadawyvetilebas, gamousvas 4000 Cveulebrivi aqcia, minimaluri RirebulebiT 20 $. 67

68 mewarme SeiZens 2000 aqcias, TiToeuls 20 dolaris RirebulebiT da Semdeg arwmunebs megobrebs, SeiZinon danarceni 2000 aqcia, TiToeuli 80 dolaris fasad, rac srulad Seadgens dolars. danarcen dolars mewarme miirebs komerciuli bankidan sesxis saxit dolari, romelic itvleba ZiriTad kapitalad, praqtikulad warmoadgens sasesxo garantias dolaris misarebad komerciuli bankidan dolari warmoadgens 70%-s, saerto kapitalis da sesxis misarebad srul garantias. zemot moyvanili magaliti gvicvenebs, Tu rogor SeiZleba daviwyot sakutari saqme, romlis saerto Rirebuleba Seadgens dolars, sakutari dolarit. aset SemTxvevaSi, mewarme inarcunebs aqciebis 50%; e.i. srul kontrols sawarmoze saxsrebis wyaroebi mewarmisatvis yvelaze sawirboroto sakitxia, Tu romeli wyaroebidan moxdes sawiro Tanxis mobilizacia. nax moyvanilia magaliti, Tu romeli wyaroebidan moxdeba sawarmos finansireba. es wyaroebia: 1. saaqcionero kapitali (sainvesticio Tanxebi); 2. sasesxo kapitali (kreditorta Tanxebi). 68

69 fulad saxsrebze motxovna sasesxo kapitali kerzo msesxeblebi komerciuli bankebi. ipotekuri bankebi. saaqcionero kapitali samewarmeo winadadebebi saxelmwifo winadadebebi respublikuri done. adgilobrivi done. kerzo investorebi megobrebi da natesavebi. kapitalis investirebis riskis kompaniebi. nax sawarmos finansirebis wyaroebi damfinansebeli kompaniebidan CvenTvis sainteresoa: tradicionaluri partnioroba: rogoricaa mdidari ojaxebi, `agresiuli ganwyobit~ ojaxuri saxsrebi, ritac afinanseben mcire sawarmoebs. fondebi, romlebic imartebian profesionalebit: romlebic gamodian rogorc tradicionaluri partniorebi da gankargaven sxvadasxva organizaciebis Tanxebs. 69

70 sainvesticio sabanko komerciuli bankebidan organizaciebi: romlebic periodulad ayalibeben investorta gaertianebebs. sadazrvevo kompanebi: romlebic periodulad axdenen sawarmodan garkveuli wilis motxovnas saaqcionero kapitalidan, inflaciisgan dasacavad. krediti ori saxisaa: moklevadiani krediti da grzelvadiani krediti. moklevadiani krediti: - kreditis vadaa araumetes erti wlit. aseti saxsrebi gamoiyeneba sasaqonlo maragis Sesaqmnelad an momxmarebelta dasafinanseblad, romlebic SeiZenen saqonels ganvadebit. mewarme faravs davalianebas, sasaqonlo maragis gayidvis xarjze. moklevadiani kreditis arebas uzrunvelyofa ar swirdeba; giravnoba ar aris aucilebeli. grzelvadiani krediti: grzelvadiani krediti exmareba mewarmes, mudmivad dakmayofildes fuladi saxsrebit. grzelvadiani krediti gaicema ert welze meti vadit da sasualebas azlevs mewarmes, SeiZinos ZiriTadi aqtivebi, rogoricaa: Senobebi, danadgarebi, satransporto sasualebebi da a.s. 70

71 10. saburaltro arricxva saburaltro arricxvis gamoyeneba sawarmosatvis saburaltro arricxvis sistema unda daamusaos buralterma. informacias, romelsac gvawvdis saburaltro arricxvis sistema, aucilebelia mewarmisatvis, sawarmos kontrolisa da dagegmvisatvis. aseve, es informacia aucilebelia investorebisatvis, kreditorebisatvis da saxelmwifo organizaciebisatvis. saburaltro arricxvis sistemis momxmarebelta sqema nacvenebia nax m e w a r m e e b i dagegmva da kontroli. momsaxureta motivacia. i n v e s t o r e b i saburaltro arricxvis monacemebi sawarmos morvaweobis Sefaseba. k r e d i t o r e b i sawarmos kreditunarianobis Sefaseba. s a x e l m w i f o sawarmos dagegmvis kontroli. axali aqciebis gamosvebis nebartva. nax saburaltro arricxvis sistemis momxmarebelta sqema. 71

72 saburaltro arricxvis is sistemaa sauketeso, romelic akmayofilebs Semdeg pirobebs: 1. sistema, romelic martivad adarebs sawarmos mimdinare safinanso morvaweobas gasul periodtan; 2. sistema, romelic swrafad Zebnis sagadasaxado deklaraciis da safinanso angarisebisatvis aucilebel monacemebs; 3. sistema, romelic izleva informaciis sizustis maral xarisxs; 4. sistema, romelic sasualebas gvazlevs, mcire danaxarjebit daamusaos informacia. ar arsebobs yvelaze efeqturi saburaltro arricxvis sistema, romelic gamoiyeneba mcire Tu did biznessi. nebismieri saburaltro arricxvis sistema misarebia, romelic akmayofilebs zemot CamoTvlil pirobebs. nebismieri saburaltro arricxvis sistema unda exmarebodes mewarmes, pasuxi gasces or sakvanzo kitxvas: a. momgebiania, Tu ara, Cemi sawarmo? b. rogoria sawarmos Rirebuleba? yovel am kitxvaze pasuxis mireba SesaZlebelia mas Semdeg, rac buralteri Seadgens or mtavar safinanso arricxvis dokuments: 1. sawarmos mogeba-wagebis angarisi; 2. sabalanso angarisi. 72

73 10.2. saburaltro arricxvis sistemebi arsebobs safinanso arricxvis ori sistema salaros sistema da daricxvis metodis sistema. yvelaze wvril bizness, rogoricaa kioskidan vawroba, mas Seesabameba salaros sistema, romelic itvaliswinebs safinanso angarisis Sedgenas salaros aparatis arricxvis Sesabamisad. ufro msxvili da rtuli biznesisatvis, rogoricaa avtomobilebit vawrobis sadilero kompania, gamoyenebul unda iqnes daricxvis metodis sistema. saburaltro arricxvis salaros sistemit, gayidvidan Semosavali ariricxeba mxolod fuladi Tanxis mirebis dros. analogiurad, danaxarjebi gamoitvleba Semosavlebze gamoklebit mxolod masin, rodesac gadaxdilia Sesabamisi fuladi Tanxa. saburaltro arricxvis daricxvis metodit, gayidvidan Semosavlebi ariricxeba damoukideblad imisa, Tu rodis iyo Tanxa mirebuli. arricxvis daricxvis metodi ufro efeqturia, rac sasualebas gavzlevs, ufro zustad ariricxos sawarmos safinanso mdgomareoba saqonlis gayidvidan mirebul Semosavalze safinanso angarisebi mogeba da wagebis angarisi mogeba-wagebis angarisi mewarmes ucvenebs, raoden warmatebit funqcionirebs sawarmo, e.i. raoden momgebiania sawarmo. mogeba-wagebis angarisi sawarmosi 73

74 unda Sesdges, Tu yoveltviurad ara, sam TveSi ertxel mainc. rogor gamoiyureba es angarisi? misi martivi forma gamoiyureba Semdegnairad (nax ). gayidvidan Semosavali saoperacio danaxarji saoperacio mogeba nax sawarmos wliuri angarisi. sawarmos mogeba gamoiyvaneba saoperacio gasavlebis gamoklebis Semdeg Semosavlidan, e.i. mogeba warmoadgens sufta sxvaobas or urtiertsawinaarmdego fuladi nakadisa: produqciis gayidvidan sawarmosi Semosul fulad nakads ewodeba `gayidvidan Semosavali~; produqciis gayidvaze gaweul danaxarjebs, sawarmodan gadinebul fulad nakads `saoperacio danaxarjebs~ uwodeben. warmodgenili angarisis forma misarebia im sawarmoebisatvis, romlebic musaoben momsaxurebis 74

75 sferosi da ar awarmoeben produqcias. sawarmota sxva jgufebisatvis (samrewvelo sawarmoebi, sabitumo da sacalo savawro obieqtebi), mogeba-wagebis angarisi unda moicavdes `realizebuli produqciis TviTRirebulebas~ (nax. 10.3) gayidvidan Semosavali realizebuli produqciis TviTRirebuleba sruli mogeba saoperacio danaxarji saoperacio mogeba nax sawarmos wliuri angarisi. sacalo savawro obieqtebisatvis realizebuli produqciis TviTRirebuleba warmoadgens Tanxas, romelic gadaxdilia produqciaze sabitumo movawrestan. sabitumo savawro obieqtebisatvis produqciis TviTRirebuleba warmoadgens Tanxas, romelic gadaxdilia mewarmeze saqonelsi. mewarmeebisatvis warmoebuli produqciis TviTRirebuleba aris Tanxa, romelic daixarja nedleulis gardasaqmnelad saboloo produqciamde, damatebuli nedleulis Rirebuleba. 75

76 nax nacvenebia fuladi nakadebis gansxvaveba imisda mixedvit, Tu ras awarmoebs sawarmo saqonels, Tu momsaxurebas. nax ZiriTadi finansuri nakadebi. 76

77 safinanso kontroli nebismier biznessi warmoadgens im sasualebas, romelic exmareba mewarmeebs mimdinare morvaweobis Sesadareblad Tavis miznebtan. magaliti moyvanilia nax sawarmos finansuri morvaweoba faqtiuri gayidvidan Semosavali dagegmili sxvaoba sruli mogeba saoperacio danaxarjebi saoperacio mogeba realizebuli produqciis TviTRirebuleba nax sawarmos finansuri morvaweobis angarisi sabalanso angarisi mogeba-wagebis angarisi mewarmes ucvenebs, raoden warmatebit funqcionirebs sawarmo; amastan, sabalanso angarisi gvicvenebs sawarmos finansur ketildreobas mocemuli momentisatvis. sabalanso angarisi mewarmes ucvenebs Semdegs: 77

78 - ra Rirebulebisaa sawarmo; romel aqtivebsi ra Tanxebia Cadebuli, rogorc materialur sawarmoo maragebsi, aseve, miwasa da danadgarebsi; arnisnuli aqtivebi rogor finansirdebian, e.i. am aqtivebis SeZenis dafinansebis wyaroebi; am aqtivebsi vis da ra wili aqvs. zemot CamoTvlili sakitxebisagan Sesdgeba yoveli sawarmos balansis struqtura. ganvixilot TiToeuli punqti: mewarmeebi darwmunebulebi arian, rom sawarmos sabalanso Rirebuleba sruliad ar asaxavs sawarmos realur Rirebulebas. buraltrebi cdiloben, ar Seafason sawarmo iqamde, sanam mewarme ar gadawyvets mis gayidvas. xsirad buraltrebi warmoadgenen saburaltro balanss, rogorc angariss, sadac aqtivebi warmodgenilia marcxena mxares, xolo valdebulebebi da kapitali (pasivebi) marjvniv. es gansazrvra zustia, magram arasruli, radgan is ar asaxavs sxva macveneblebs, romlebic Sedian sabalanso angarissi. magalitisatvis: balansis marjvena mxare (kapitali) gvicvenebs, Tu rogor afinanseben mewarmeebi sawarmos; balansis marcxena mxare (aqtivebi) gvicvenebs, Tu rogor investireben matze mindobil saxsrebs. sabalanso angarissi aqtivebi da kapitali yoveltvis tolia, radgan sawarmos yvela aqtivi vinmes 78

79 mier unda iqnes motxovnili investoris an kreditoris mier. garda amisa, rom yvela am mikerzoebis saerto jami ar unda arematebodes aqtivebis jams. sawarmosi yoveltvis unda iyos daculi Semdegi balansi: a q t i v i = k a p i t a l i salaros biujeti Cvens mier zemot ganxiluli saburaltro arricxvebis saxeebi mogeba-wagebis angarissi, sabalanso angarisi srulad ver asaxavs fuladi saxsrebis mozraobas nebismier sawarmosi. mogeba-wagebis angarisi afasebs sawarmos morvaweobis Sedegs, garkveul periodsi, xolo sabalanso angarisi afasebs aqtivebs, gadatanils momdevno periodsi, kapitali, romelic Cadebulia am aqtivebsi. amastan, arcerti zemot arnisnuli angarisi ar izleva fuladi saxsrebis mozraobis Sefasebas. sawarmos fuladi saxsrebis arseboba banksi yoveltvis araa damokidebuli sawarmos mogebis doneze, mocemul momentsi. miuxedavad imisa, Tu raoden maralia sawarmos mogebis done xsirad sawarmos ar gaacnia fuladi saxsrebi banksi, rata moaxdinos angarissworeba partniorebtan. ganvixilot magaliti: - bitumad movawre iwyebs bizness mimdinare wlis 1 ianvars. mas gaacnia dolari saqonlis saxit da dolari nardi fulis saxit. mewarme droulad axdens angarissworebas banksi da myidvelebs utmobs 79

80 saqonels 30-dRiani kreditit. mewarmes, aseve, gaacnia sawyobsi saqoneli im Tanxaze, romlis Rirebulebac tolia gaangarisebuli mogebisa momdevno 30 dreze. erti Tvis Tavze, mewarme adgens, rom misi mogeba 5000 dolaria, es arctu ise cudia dasawyisisatvis. sawarmos mogeba-wagebis angarisi ianvarsi da mosalodneli mogeba-wageba TebervalSi, nacvenebia nax faqtiuri ianvari mosalodneli Tebervali gayidvidan Semosavali danaxarji mogeba nax mewarmis mogeba-wagebis angarisi (dolarebsi). TebervalSi mewarmes bankidan atyobineben, rom mis angarisze Tanxa ar aris. es ratom? man xom ianvarsi 5000 dolari mogeba miiro. am kitxvaze pasuxi Semdegia: Tanxa, romelic aklia mewarmes, Cadebulia materialur maragebsi da kreditsi gacemul saqonelsi. 80

81 kreditsi myidvelebma mewarmes unda miawodon dolari, man es Tanxa Seitana angarissi dolaris Rirebulebis saqonlis SesaZenad, dagegmili dolaris misarebad TebervalSi. - amitom, 5000 dolari mogeba darca mxolod qaraldze. mewarmes SeeZlo, Tavi aeridebina am problemisatvis, mas unda Seedegina salaros biujeti, romelic pasuxobs sawarmosatvis ert-ert mtavar kitxvas: SeZlebs, Tu ara, sawarmo, moaxdinos angarissworeba mimdinare danaxarjebisa? sawarmos salaros ianvari biujetis angarisi moyvanilia Tebervali marti nax gayidvidan Semosavali gayidvidan fuladi saxsrebis modineba materialur maragebze fuladi saxsrebis gadineba salaros mogeba an wageba (24000) (10000) 2000 nax sawarmos salaros biujetis angarisi. sawyisi fuladi saxsrebi (10000) 0 (10000) saboloo fuladi saxsrebi

82 10.4. mcire biznessi saburaltro arricxvis programuli uzrunvelyofa ორი ს მენეჯერი წარმოადგენს ორგანიზაციის საქმიანობის საფინანსო მენეჯერული აღრიცხვის ERPტიპის პროგრამულ აერთიანებს უზრუნველყოფას. სხვადასხვა ორის საქმიანობის მენეჯერი მართვას და ბუღალტრულ აღრიცხვას. ორის მენეჯმენტის, აღრიცხვის მენეჯერში რეალიზებულია ბუღალტერიის, (მარაგების), საფინანსო წარმოების, შესყიდვების, სასაწყობო გაყიდვების, დისტრიბუციის და სხვა ბიზნეს პროცესების აღრიცხვისა და მართვის ამოცანები (მოდულები). ორის მენეჯერით მუშაობენ სხვადასხვა დარგის, საქმიანობის საწარმოები და ორგანიზაციები: - სავაჭრო (საცალო, საბითუმო, სადისტრიბუსიო); - სამედიცინო (კლინიკა, აფთიაქი); - სამრეწველო (სხვადასხვა დარგი); სახელმწიფო - საბიუჯეტო (სამინისტროები, დეპარტამენტები); 82

83 - მომსახურება (სხვადასხვა სფერო); ორის მენეჯერის ძირითადი მომხმარებლები: - ბუღალტრები, ფინანსისტები; - სხვადასხვა ტექნოლოგიების (IT) სპეციალისტები; ორის მენეჯერი ხასიათდება შემდეგი მახასიათებლებით: - მრავალი მომხმარებლის (ქსელის) ერთდროული მუშაობა; - მრავალვალუტიანობა; - ავტომატური გადაფასებები სავალუტო ანგარიშებისათვის; - საოპერაციო და ანალიზური პერიოდის ცვლილებების საშუალება; - პროექტები, ქვეპროექტები და მათი კონსოლიდაცია; - ანგარიშთა გეგმის გაძღოლა; - საბუღალტრო გატარებები დაკავშირების საშუალება); 83 (სხვა გატარებებთან

84 - სამეურნეო ოპერაციის და პირველადი საბუთების აღწერის შესაძლებლობები და სიმარტივე; - საგადასახადო ფორმების ავტომატური მიღება; - უწყისის მიღება ბრუნვის ნებისმიერი დიაპაზონისათვის; - რაოდენობრივი აღრიცხვა; - პირველადი და გამომავალი სტანდარტული და არასტანდარტული საშუალებები ფორმების უნივკალური აწყობის პიქტოგრამული რედაქტორის გამოყენებით; - ძირითადი საშუალებების აღრიცხვა და მასთან დაკავშირებული ოპერაციები (ცვეთა, აფასება, ჩამოწერა); - ხელფასის უნვიერსალური ქვესისტემა (დარიცხვების ავტომატური გატარებით); - სტანდარტულ პროგრამული პაკეტებიანი ინფორმაციის გაცვლა; - ძებნის სისტემის სიმარტივე და სიმძლავრე. 84

85 დაწვრილებითი გაცნობა შესაძლებელია web გვერდზე oris.ge მაგალითისათვის განვიხილოთ ორის მენეჯერის საშუალებით ხეფასის უწყისის შედგენის ზოგიერთი ეტაპი ა) ხელფასის უწყისის ფანჯარა 85

86 ბ) კადრების განყოფილებიდან უწყისზე დამატების ფანჯარა 86

87 გ) ხელფასზე დარიცხვის უწყისი დ) კადრების ხელფასზე დარიცხვის უწყისი 87

88 ე) ხელფასის უწყისის ნაბეჭდი ფორმა ეკრანზე 88

89 11. investiciebis kreditebis da finansuri angarisebis proramuli analizi 11.1 finansuri angarisebis analizi imisatvis, rom swored daigegmos da gakontroldes sawarmos morvaweoba, mewarmem unda moaxdinos angarisebis analizi. bevri mewarme Tvlis, rom finansur analizs unda awarmoebdes buralteri. miuxedavad imisa, rom buralteri awarmoebs saburaltro arricxvis sistemas finansur analizs unda awarmoebdes TviT mewarme safinanso analizis arsi yvela finansuri angarisebis analizis metodebis safuzvelia Sedareba. magaliti: gancxadeba imisa, rom sawarmom miiro mogeba warmoadgens uazrobas. es macvenebeli xdeba gasagebi, mxolod masin roca xdeba Sedareba romelime normativtan. magalitad, misi Sedareba iset normativtan, rogoricaa gasuli wlis mogeba, an mimdinare wlis dagegmili mogeba. mewarmesatvis udidesi mnisvneloba aqvs im Sedarebebs, romlebic moicaven mat winase dasaxuli miznebis asaxvas. aseti Sedarebebi mewarmeebs ucveneben, ramdenad axlo arian isini dasaxul miznebtan. mewarmeebi Cveulebriv ayeneben rogorc safinanso motxovnebs (Semosavlebi gayidvebidan, Semosavlebi 89

90 investiciebidan), aseve arasafinanso motxovnebs (moraluri dakmayofileba da socialuri SeRavaTebi). mewarmem aucileblad unda SeinarCunos wonasworoba am ori saxis motxovnas Soris. am miznebidan umtavresad mnisvnelovania is miznebi, romlebic daiyvaneba cifrebamde, rogoricaa damakmayofilebeli Semosavali warmoebasi Cadebul Tanxaze, amastan warmoebis safinanso ketildreobis SenarCuneba. avrnisnot am miznis ormxrivi xasiati: - damakmayofilebeli Semosavlis mireba; - sawarmos safinanso ketildreobis SenarCuneba. ganvixilot, Tu rogor unda gaanalizos mewarmem sawarmos finansuri angarisgeba, rom gaigos ramdenad kargad musaobda sawarmo safinanso kutxit ganvlil periodsi damakmayofilebeli Semosavlis mireba sawarmos musaobis Sefasebis sauketeso kriteriums warmoadgens mogeba investirebul kapitalze. -is mnisvneloba miireba sufta mogebis gayofit sainvesticio Tanxaze. -is mnisvneloba ucvenebs, Tu ramden cent mogebas irebs mewarme weliwadsi, sawarmosi yoveli Cadebuli dolaridan. bankis meanabres ki ucvenebs ra mogebas irebs TiToeuli dolaridan. investicia iyofa sam ZiriTad kategoriad: 90

91 - aqtivebis saerto Tanxa; mesakutreta wili - mudmivi kapitali ;. sxva sityvebit rom vtqvat, mewarmem gatvalos mogeba investirebul kapitalze SeiZleba sami sxvadasxva macveneblit. yoveli macvenebeli aris Tu ara sauketeso? pasuxi damokidebulia imaze, Tu ra izomeba. mogeba aqtivebis saerto Tanxidan: es macvenebeli gvicvenebs, Tu raoden warmatebulad aris investirebuli mewarmeze mondobili fuladi saxsrebi, miuxedavad imisa saidan aris moziduli. aqcionerebis garda es Tanxa SeiZleba iyos moziduli moklevadiani kreditit, grzelvadiani kreditit da aseve ipotekuri bankebidan; mogeba saaqcionero kapitalze: es macvenebeli ucvenebs raoden warmatebulad daabandes mewarmeebma mxolod aqcionerebidan moziduli Tanxa; mogeba mudmiv kapitalze: es macvenebeli gvicvenebs Tu raoden warmatebulad aris investirebuli mewarmeze mindobili yvela grzelvadiani fuladi saxsrebi. aq gatvaliswinebulia ara mxolod aqcionerta investiciebi, aramed yvela grzelvadiani krediti komerciuli da ipotekuri bankebidan, obligaciebidan da a. S. mudmivi kapitali ewodeba kompaniis sakutari kapitalis jams grzelvadian sakredito valdebulebebtan. 91

92 sawarmos safinanso ketildreobis SenarCuneba aqcionerebs surt miiron sakmarisi mogeba kapitaldabandebidan da imedovneben, rom isini daculni iqnebian damatebuli riskisagan. riskis dacvis xarisxis Sesafaseblad, mewarmem SeiZleba gamoiyenos ramdenime macvenebeli. zogi mewarme irebs safuzvlad yvela valdebulebis Sefardebas yvela aqtivtan; zogi ugulebelyofs yvela valdebulebas da irebs grzelvadiani valdebulebebis Sefardebas mudmiv kapitaltan. sawarmos finansuri morvaweobis Sesafaseblad gamoiyeneba `SefardebiTi macveneblebis analizis~ metodi. sawarmos finansuri morvaweobis kriteriumebi iyofa or kategoriad. (nax. 11.1). - sainvesticio mogeba - gayidvidan mogeba - sasaqonlo materialuri maragebis kvlavbrunva mogebis kriteriumebi finansuri analizi - davalianebis macveneblebi - mimdinare macveneblebi - debitoruli davalianebis dafarvis vadebi. finansuri ketildreobis kriteriumebi nax finansuri analizis ZiriTadi macveneblebi. 92

93 SemdgomSi ganvixilavt finansuri SefardebiT macveneblebs konkretuli magalitze. analizis sawarmos mogebis kriteriumebi mogeba investirebul kapitalze mewarmes SeuZlia Seafasos mogeba investirebul kapitalze nebismieri sami macveneblit (warmodgenilia nax. 11.1). macveneblis arceva damokidebulia, Tu rogor ixilavs mewarme Tavis investicias: rogorc aqtivebis saerto jams, rogorc sakutari kapitali an rogorc mudmivi kapitali. es gatvlebi warmoebs Semdegnairad: kompania `ink. prodaqsen~ finansuri angarisi balansi 31 dekemberi 2007weli (dolarsi) aqtivebi saaqcio kapitali mimdinare aqtivebi mimdinare valdebulebebi fuladi saxsrebi kreditoruli debitoruli angarisebi gadasaxdeli veqsili 93 angarisi

94 sasaqonlo materialuri maragebi dagrovili xarjebi ZiriTadi fondebi miwis nakveti grzelvadiani Senoba nagebobebi valdebulebebi danadgarebi kreditis gadaxda mesakutreta wili Cveulebrivi aqcia aqtivebi gaunawilebeli mogeba mtliani kapitali 2007 weli (a.s.s. dolari) mogeba wagebis angarisi gayidvidan Semosavali realizebuli saqonlis TviTRirebuleba mogeba mimdinare xarjebi Semosavali ZiriTadi saqmianobidan kreditis procenti mogeba begaris gadaxdamde sasemosavlo begara sufta mogeba 94

95 kompaniis mogebis gatvlisas, aqtivsa da mudmiv kapitalze damatebuli iqna kreditis gadaxdis procenti sufta mogebaze. vinaidan aqtivebi finansirdeba aqcionerebidanac da kreditorebidanac. aqedan gamomdinare, kreditis gadaxdis procenti unda aisaxos ormxrivad. sufta mogebis mirebisas, mogebas valdebulebebis procenti akldeba, rogorc xarji. masasadame sufta mogebis koreqtireba xdeba imistvis, rom massi aisaxos ara mxolod Semosavali investiciidan, aramed Semosavali rogorc kreditidan mirebuli Tanxidanac. aseti koreqtireba xorcieldeba kreditis saprocento ganakvetis gamravlebit dabegvris nixrze, radganac saprocento ganakvetis xarjebis dafarva xdeba dasabegri Tanxidan. magaliti: 95

96 Tu kompania ixdis begaras, masin yoveli dolaris Rirebuleba dabegvris Semdeg Seadgens 70 cents mogeba gayidvebidan mogeba gayidvebidan gvicvenebs Tu ramdenad efeqturad funqcionirebs sawarmo, ramdeni centi rceba yoveli gayiduli dolaridan. kompania `ink. prodaqsen~is magalitze: es macvenebeli sasualebas gvazlevs SevadaroT ramdenad efeqturad musaobs arnisnuli sawarmo, amave dargis sxva sawarmoebtan SedarebiT finansuri ketildreobis kriteriumebi ganvixilot is kriteriumebi, romlebic gvicvenebs Tu ramdenad warmatebulad ganagebs mewarme finansebs. 96

97 kreditunarianoba es aris unari Tavisdroulad moxdes grzelvadiani kreditebis dafarva da mastan misi saprocento ganakvetis gadaxda. rac ufro kreditunariania sawarmo, mit ufro daculia is gabankrotebisagan. sawarmos kreditunarianobis SefasebisaTvis mewarme unda sargeblobdes `davalianebis macveneblit~ _ romelic ucvenebs aqtivebsi davalianebis wils) da `procentis dafarvis macveneblit~ gamovtvalot es macveneblebi kompaniisatvis. davalianebis macvenebeli amcnobs mewarmes Tu sawarmos aqtivis ra nawili finansirdeba kreditorebis mier. Cveulebriv es macvenebeli itvleba damakmayofileblad Tu igi ar aremateba 50%. am macveneblis gamotvlisas SeiZleba ar gavitvaliswinot moklevadiani kreditebi. davalianebis macvenebeli ganisazrvreba grzelvadiani valdebulebebis SefardebiT mudmiv kapitaltan Semdegi saxit: 97

98 es macvenebeli gvicvenebs, Tu sawarmo ramdenad xsirad mimartavda kreditorebs mudmivi kapitalis dasafinansireblad. es ori macvenebeli fartod gamoiyeneba biznessi, magram TavisTavad isini ver afaseben sawarmos finansur mdgomareobas. mocemuli analizis dasrulebisatvis aucilebelia gamovtvalot procentis dafarvis macvenebeli. procentis dafarvis macvenebeli gvazlevs informacias maszed, rom Tu ramdenad maralia sawarmos mogeba valdebulebis saprocento ganakvettan. Cvens magalitsi saerto mogeba 3,8-jer aremateba valdebulebebis saprocento ganakvets samomxmareblo krediti debitoruli davalianebis dafarvis periodi gvicvenebs, Tu ramdenad Cqara irebs sawarmo Tanxebs im klientebidan romlebic produqcias ireben nisiad. sawarmos morvaweobis Sesafaseblad mewarmem unda gamotvalos ori macvenebeli: 98

99 moyvanili magaliti gvicvenebs sasualo realur vadas debitoruli davalianebis dafarvisatvis. praqtikulad es periodi ar unda arematebodes, debitoruli davalianebis dafarvis periods. Cvens magalitze sawarmosatvis debitoruli davalianebis dafarvis dro 30 drea, es macvenebeli 36 dre misarebia krediti da inkasacia mrewvelobis sxvadasxva dargebi xsirad gascemen momxmareblebze kreditebs. miuxedavad imisa, rom krediti exmareba myidvelis mozidvas, aseve amarlebs kraxis risks sawarmosatvis. 99

100 kreditis saxeebi arsebobs ori saxis krediti: komerciuli krediti krediti romelic mewarmem SeiZleba krediti gasces sxva mewarmeze da samomxmareblo krediti romelsac mewarme gascems calkeul momxmareblebze. komerciuli krediti sacalo vawrobasi da momsaxureobis sferosi mewarmes SeuZlia aircios gayidos nard fulze an nisiad. sabitumo vawrobasi da mrewvelobis zogiert dargsi isviatadaa aseti arcevani, radganac: - myidvels surs uketesad gaecnos Sesasyid produqcias, gadaxdamde. - myidvels esawiroeba finansuri daxmareba gamyidvelisagan. samomxmareblo krediti mewarmeebi romlebic usualod gascemen samomxmareblo kredits, momxmarebelze gansakutrebit eqvemdebarebian finansuri danakargebis risks. myidvelis SemowmebisaTvis mewarmem unda upasuxos Semdeg kitxvebs: - ra raodenobis krediti SeiZleba gaices riskis garese mocemul klientze? - aris Tu ara informacia maszed, rom arnisnuli klienti droulad ixdida davalianebas? 100

101 11.5 ინვესტიციების, კრედიტების და ფინანსური ანგარიშების პროგრამული ანალიზი საწარმოს სამეურენო მოღვაწეობის საფინანსო - ეკონომიური ანალიზის პროგრამა საწარმოს სამეურნეო მოღვაწეობის კომპლექსური საფინანსო - ეკონომიკური მართვის ავტომატიზებული სისტემის პროგრამა (ფინ. ეკ. ანალიზი. 2011) მოიცავს: - საფინანსო ანალიზის პროგრამა; საშუალებას გვაძლევს გადავწყვიტოთ საფინანსო ანალიზის ფართო სპექტრი, საწარმოს საქმინობის ფინანსური ანალიზი კომპლექსურად. აღნიშნული პროგარამის საშუალებით საბუღალტრო აღრიცხვის საფუძველზე ხდება ანალიტიკური ტექსტური ანგარიშის შექსნა, სადაც თვალსაჩინოდ არის წარმოდეგნილი გრაფიკები და რეკომენდაციები საწარმოს ფინანსური მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად. 101

102 11.6. საფინანსო - ეკონომიკური ანალიზის პროგრამის შესაძლებლობები ფინ. ეკ. ანალიზი 2011 გამოყენებით შესაძლებელია: - სწრაფად ჩავატაროთ საწარმოს მდგმოარეობის ფინანსური ანალიზი; - ეფექტურად ვმართოთ კაპიტალი, დებიტორული დავალიანება და საბრუნავი სახსრები; - ავაგოთ საწარმოს ფინანსური მოდელი; - ავამაღლოთ ბალანსის ლიკვიდურობა და რენტაბელობა; - ავამაღლოთ საწარმოს ფინანსური მდგომარეობა; - საწარმოს ფინანსების ეკონომიკურად ხარჯვა; პროგრამის დანიშნულება ფინანსური ანალიზის პროგრამას (ფინ. ეკ. ანალიზი) იყენებენ: სამინისტროები, დეპარტამენტები, ეკონომიკური განყოფილებები (რეგიონალური, სამხარეო), რაიონული და მუნიციპალური ჩასატარებლად, ადმინისტრაციები საგადასახადო 102 მონიტორინგის მოსაკრებლის

103 მონიტორიგისათვის, გადასახადების დაფარვის აღმოსაჩენად; სხვადასხვა დარგის საწარმოების საკუთრების ყველა ფორმისთვის და ყველა სახის საორგანიზაციო სტრუქტურების საფინანსო - სამერუნეო ანალიზისათვის, საწარმოს საფინანსო სტრატეგიის შერჩევაში, საწარმოს ფინანსური მდგრადობის უზრუვნელსაყოფად; აუდიტორული ასამაღლებლად და ფირმების საწარმოს - ოპერატიულობის საფინანსო სამეურნეო მოღვაწეობის ანალიზის ხარისხის ასამაღლებლად, მათ შორის სახელმწიფო საწარმოების (აუდიტორინგი, პრეზენტაციები); კონსალტინგური საწარმო - ბიზნესის შეფასება, საწარმოს სტრატეგიის ფინანსური დამუშავება, -ეკონომიკური მათ შორის მოღვაწეობის სახელმწიფო საწარმოებისათვის ბიზნეს-გეგმების შესადგენად; საბანკო სისტემა - საწარმოებისათვის დაკრედიტების მიზანშეწონილობის განსაზღვრისათვის, მიზნობრივი ინვესტიციის განსაზღვრისთვის; საინვესტიციო კომპანიები - ინვესტიციებისათვის მიმზიდველი საწარმოთა განსაზღვრა; 103

104 სადაზღვევო ორგანიზაციები - საწარმოთა აქტივების დაზღვევის რისკის დონის განსაზღვრისათვის; საარბიტრაჟო ორგანოებისათვის, და რეგიონალური საბანკროტო გაჯანსაღებისათვის, და ბანკროტის მართვის ფინანსური ალბათობის განსაზღვრისათვის; ეკონომიკური და მართვის სპეციალობის სტუდენტებისათვის უმაღლეს სასწავლებელში ფინანსური ანალიზის შესასწავლად, საკურსო და სადიპლომო სამუშაოების შესასრულებლად (პრეზენტაციები უმაღლეს სასწავლებლებში) ფინანსისტის საფინანსო ანალიზი თუ თქვენს მოვალეობაში შედის: - საფინანსო ანალიზის, ასევე ცალკეული მიმართულებების ბიზნეს-გეგმების დასაბუთება; - საწარმოს აქტივების და მათი წყაროების ფინანსირების ანალიზი; - ფინანსური რესურსების ეფექტურად გამოყენების კონტროლი; 104

105 - კრედიტორებთან და დებიტორებთან ურთიერთობის პოლიტიკის შემუშავება; - სალაროს შემოსავალში წყვეტის აღმოფხვრა; - მიმდინარე მოღვაწეობის კრედიტების ეფექტურობის ამაღლება ბანკთან ურთიერთობით; - მოთხოვნადი (საჭირო) ფინანსური რესურსების მოცულობის გათვლა და მათი ფორმის არჩევა; - დანახარჯების მინიმიზაცია დაკავშირებული მოზიდულ ფინანსურ რესურსებთან ურთიერთობაში. ფინ. ეკ. ანალიზი სისტემა საშუალებას გვაძლევს შევასრულოთ მართვის ფინანსური, ეკონომიკური ეფექტურობის მცირდება ანალიზი. შრომატევადობა ანალიტიკურ და სამუშაოებზე. და საწარმოს მნიშვნელოვნად დახარჯული შეიტანეთ დრო სააღრიცხვო მონაცემები და მიიღეთ ცხრილები, გრაფიკები და ასევე შინაარსიანი დასკვნები, რეკომნედაციები. სისტემაში რალიზებულია ანალიიზის ვარიანტი. 105 ორმოც ბლოკზე მეტი

106 სისტემა ბლოკზე საშუალებას მეტი რეზულტატების არგუმენტაცია გვაძლევს ანალიზის საფუძველზე გაუწიოთ განვიხილოთ 40 ვარიანტი. მიღებული თქვენ შეძლებთ თქვენს პოზიციებს ხელმძღვანელობის წინაშე. პროგრამა ხასიათდება სიმარტივით, ხელმისაწვდომია ჩვეულებრივი მომხმარებლისათვის, ორგანიზაცია შედგება თუ დიდი თქვენი რაოდენობის ფილიალებისაგან ფინანსური ანალიზის ამოცანები ფინანსური ანალიზის პროგრამა - ფინ. ეკ. ანალიზი გამოიყენება შემდეგი ამოცანების გადასაწყვეტად: ყოველკვარტალურად საწარმოს ფინანსური მდგომარეობის მონიტორინგისათვის; საწარმოს პროგნოზული ბალანკის დასამუშაებლად, ასევე საწარმოს ფინანსური შედეგების პროგნოზისათვის; საწარმოს ფინანსური ანალიზისათვის მოკლე ვადებში; 106 მდგმოარეობის ექსპრეს

107 სხვადასხვა ვარიანტში განვითარებული მოვალენებისათვის საწარმოს ფინანსური მოდელირება; ანალიტიკური ჩანაწერების მომზადება საბუღალტრო ანგარიშგებისათვის; აქციონერთა კრებისათვის ანალიტიკური მასალის მომზადება ასევე შრომითი კოლექტივის წინაშე ანგარიშგებისათვის; საწარმოს განვითარების სტრატეგიის შემუშავება მოკლევადიანი და გრძელვადიანი პერსპექტივებისათვის. საწარმოს ფინანსური გაჯანსაღების პროგრამის შემუშავება საარბიტრაჟო მმართველობისთვის; საწარმოს რეგლამენტირებული რევიზიების ჩასატარებელად, მაკონტროლებელი ორგანოები, ნორმატიული აქტების შესაბამისად, ფინანსური სტრატეგიის საფუძველზე. 107 მატრიცის შედგენის

108 ფინანსური ანალიზის პროგრამის უპირატესობები 1. პროგრამა ფინ. ეკ. ანალიზი 2011 მარტივია ექსპლუატაციაში (რასაც აღნიშნავს პროგრამის მრავალი მომხმარებელი); 2. მოხერხებული და მარტივი ინტერფეისი საშუალებას გვაძლევს სწრაფად ავითვისოთ პროგრამასთან მუშაობის უნარჩვევები; 3. პროგრამა ფინ. ეკ. ანალიზი 2011 რეალიზებულია სხვადასვახ სახის მეთოდიკა, სადაც გამოყენებულია ორმოცზე მეტი ანალიტიკური ბლოკი; 4. პროგრამას მინიმალური ესაჭიროება მოცულობა საწყისი ფინანსურ - საშუალება MS ინფორმაციის ეკნომიკური ანალიზისათვის; 5. პროგრამას აქვს Word -ში მოვახდინოთ ანალიზის რეზულტატების კორექტირება; 6. პროგრამას გააჩნია მხარდაჭერის ცხელი ხაზი; 7. პროგრამა მაქსიმალური შესაძლებლობებით ხელმისაწვდომ ფასში; 8. პროგრამას აქვს შესაძლებლობა დაიმატოს ახალი ანალიტიკური ბლოკები მომხმარებლის სურსივლისამებრ; 108

109 9. პროგრამას გააჩნია ინტერნეტის მეშვეობით განახლების უნარი; 10. პროგრამა მუდმივად იხვეწება; 11. პროგრამის დამუშავებაში მონაწილეობას იღებენ მაღალი კლასის პროფესიონალი სპეციალისტები; 12. საწყისი ინფორმაციის შეტანა სისტემაში ფინ. ეკ. ანალიზი 2011 ხორციელდება როგორც ხელით ასევე ავტომატურ რეჟიმში. სისტემა ავატომატურად ახორიცელებს მონაცემთა იმპორტს თანამედროვე საბუღალტრო პროგრმებიდან (მაგალითად -1C); 13. პროგრამა ფინ. ეკ. ანალიზი 2011 გამოიყენება არა მხოლოდ ერთი სახელმწიფო კონკრეტული მართვის მონიტორინგის საწარმოსათვის, ორგანოებისათვის ჩასატარებლად ცალკეული არამედ ფინანსური დარგების მიხედვით; 14. ანალიტიკური რეკომენდაციები მონაცემები, წარმოადგენილი დასკვნები პროგრამის და მიერ საშუალებას აძლევენ მომხმარებელს სრულიად შეაფასოს საწარმოს საქმიანობა და ოპერატიულად მოახდინოს ზემომქედება იმ პროცესებზე, რომელბიც ზემომქედებას ახდენენ სამეურნეო სიტუაციაზე; 109

110 15. ანალიზის მონაცემების საფუძველზე პროგრამა ავტომატურ რეჟიმში ქმნის რომლებიც საშუალებას ფინასნური მდგმოარეობა ექსპერტიზის გვაძლევენ და რას გავიგოთ უნდა დასკვნებს, საწარმოს მივაქციოთ უპირველეს ყოვლისა სათანადო ყურაღდება პროგრამა ფინ. ეკ. ანალიზი 2011 ანალიტიკური ბლოკები პროგრამა ფინ. ეკ. ანალიზი 2011 რეალიზაციის პოვებს ორმოცი ანალიტიკური ბლოკი. მათ ჩამონათვალს შემდეგი სახე აქვს: რეგლამენტირებული ანალიზი და ფინანსური მენეჯმენტის ელემენტები; მართვის და პროგნოზირების შეფასება; ანალიტიკური ბალანსის შედარებითი შეფასება და გადახდისუნარიანობა; საბაზრო (ფინანსური) მდგრადობა და ბალანსის ლიკვიდურობა; საქმიანი აქტიურობა და ფინანსური მდგრადობა; საწარმოს კრედიტუნარიანობა ბანკის მაგალითზე და ძირითადი სახსრების 110

111 კვლავბრუნვა, ფინანსური ნაკადების მოძრაობა; აქციონერთა წილების, აქციების ეფექტური მართვა და მათი მატრიცული ანალიზი. და სხვა. ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან ცხადია, რომ განხილული პროგრამა ფინ. ეკ. ანალიზი 2011 ამაღლებს საწარმოში ფინანსურ ეკონომიური ანალიზის ხარისხს და აჩქარებს მას. აუდიტორისათვის, ის შეუცვლელია ეონომისტის, ნებისმიერი ბუღალტრისათვის, მართვის სპეცისლიტსტისათვის და გამოიყენება ექსპერტ ანალიზის ჩასატარებლად. პროგრამაში ჩართულია ორმოც ანალიტიკურ ბლოკზე მეტი დიდი რაოდენობის ფინანსური კოეფიციენტებით. განვიხილოთ ფინ. ეკ. ანალიზი 2011 ის ერთერთი კომპონენტი თვალსაჩინოებისთვის ფინანსური მდგრადობის ანალიზი ფინანსური მდგრადობა წარმოადგენს შემოსავლების მეტობის სტაბილურ ასახვას გასავლებზე, რაც უზრუნველყოფს საწარმოს ფულადი სახსრებით თავისუფალ 111

112 მანევრირებას და მათ ეფექტურ გამოყენებას; რაც აისახება წარმოების უწყვეტი რეალიზაციით. პროცესით და ზემოაღნიშნულიდან პროდუქციის გამომდინარე ფინანსური მდგრადობა ფორმირდება საწარმოს სამეურნეო მოვაწეობის პროცესში და წარმოადგენს საწარმოს საერთო მდგრადობის მთავარ კომპონენტს. ფინანსური მდგრადობის აბსოლუტური მაჩვენებლებს წარმოადგენენ ის მაჩვენებლები, რომლებიც ასახავენ მარაგებით უზრუნველყოფის ხარისხს და მათ წყაროებზე დანახარჯების ფორმირებას. ფინანსური მდგრადობის აბსოლუტური მაჩვენებლების შეფასება (ცხრილი 15) მაჩვენებლის დასახელება საბაზო ანგარიში არასაბრუნავი აქტივები საკუთარი საბრუნავი სახსრები გრძელვადიანი პავისები საკუთარი და გ რეძლვადიანი საკუთარი საბრუნავი სახსრების ცვლილება ფორმების წყაროები სესხის ფორმირების წყაროები 112

113 6.მოკლევადიანი სესხი მარაგების და დანახარჯების მარაგების საერთო რაოდენობა მეტობა (+), დანაკლისი (-) ძირითადი წყაროების ფორმირების საერთო სიდიდე საკუთარი საბრუნავი სახსრების 10.მეტობა (+), დანაკლისი ( ), საკუთარი და გრძელვადიანი სესხის ფორმირების წყაროები 11.მეტობა (+), დანაკლისი ( ), მარაგების და დანახარჯების ძირითადი წყაროების ფორმირების საერთო სიდიდე მდგრადობით საწარმო მიეკუთვნება მდგრადობის აბსოლუტურ ტიპს, რადგან მარაგები და დანახარჯები გაცილებით მცირეა წყაროებზე, რომელთა ფინანსირების დანიშნულებაა ფინანსური მდგომარეობის აბსოლუტური მდგრადობით ხასიათდება საწარმოს რენტაბელობის მაღალი დონე და ფინანსური დისციპლინის დარღვევას ადგილი არ აქვს. 113

114 მდგმოარეობით მდგომარეობა საწარმოს მნიშვნელოვნად ფინანსური გაუარესებულია. მდგმოარეობის შეფასება შეიძლება შევადაროთ კრიზისულს, საწარმო იმყოფება ბანკროტის ზღვარზე, რადგან ფულადი სახსრები, მოკლევადიანი ფასიანი ქაღალდები და საწარმოს დებიტორული დავალიანება ვერ ფარავს დებიტორულ დავალიანებებს და ვადაგადაცილებულ სესხებს. საგადასახადო ბალანსის წონასწორობას უზრუნველყოფს სახელფასო ვალების, გადასახადების, ასევე ბანკის კრედიტების მიმწოდებლებთან, და საგადასახადო მოსაკრებლების გადავადება და ა.შ. ფინანსური მდგრადობის აღდგენა შესაძლებელია შემდეგი ღონისძიებების გატარებით: მიდინარე აქტივებში კაპიტალის კვლავბრუნვის დაჩქარებით, რის შედეგადაც მოხდება დახარჯულ მანეთზე ფარდობითი შემცირება; მარაგის დასაბუთებული შემცირება (ნორმატივამდე); საკუთარი საბრუნი კაპიტალის შევსება შიდა და გარე წყაროებიდან. 114

115 როგორც ცხრილი 15 და სქემიდან ჩანს 2012 წლის პერიოდში საკუთარი საბრუნავი კაპიტალი შემცირდა ათ. რუბლით. შემცირებით, ეს მოხდა კერძოდ პერმანენტული კაპიტალის გაუნაწილებელი მოგებით. დამატებით კაპიტალის გასვლამ ძირითადი ფონდების ფორმიდან, არსაბრუნავი ფონდებიდან, აქტივებიდან გამოიწვია საკუთარი კაპიტალის უმნიშვნელო ზრდა, რაც 115

116 მიმართული იყო მიმდინარე მარაგების და დანახარჯების ფინანსირებაზე. საკუთარი საბრუნავი სახსრების ცვილების სახე sakutari grzelvadiani sesxis formirebis wyaroebi arasabrunavi aqtivebi sakutari sabrunavi saxsrebi

117 12. mcire biznessi marketingis programuli kvleva mewarmis mtavar mizans warmoadgens myidvelis motxovnilebebis dakmayofileba mogebis mirebis miznit. am miznis mirwevasi mewarmes marketingi exmareba, romelic xels uwyobs saqonlis da momsaxureobis mozraobas mewarmidan momxmareblamde. arsebobs marketingis instrumentis farto speqtri, romlebic ertmanettan urtiertkavsirsia: - marketinguli kvleva; - gasarebis arxebi; - fasi; - reklama; - personaluri (piradi) gayidva; - realizaciis stimulireba; - servisi; - pablisiti. marketingis instrumenti moyvanilia nax

118 a i iscit l ga s a Re b is lis f a a rxe bi si pe r son am a re k l ira d i... a im ulire b b e b is st sa q on al uri (p ga sa R e m a rk e t in g ul i k vl ev pab se r visi nax marketingis instrumenti marketinguli kvleva mravali specialistis azrit bazris marketinguli kvleva warmoadgens yvelaze mnisvnelovan sasualebas marketingis kompleqssi, radganac es kvleva gvexmareba davakmayofilot dausrulebeli motxovna `informacia bazris~ Sesaxeb: - rogori saqoneli da momsaxureoba gaiyidos; sad gavyidot, ra raodenobit da ra fassi; ras yidian konkurentebi, vin arian isini da ramdenad Zlierni arian. sawarmos sicocxlisunarianoba da ganvitareba umtavresad ganpirobebulia marketinguli kvlevis xarisxit. sawarmosatvis sasicocxlo aucileblobas warmoadgens amgvari kvlevebis arseboba, rogorc misi funqcionirebis dasawyissi, aseve misi musaobis 118

119 processi. marketinguli kvleva xelmisawvdomia nebismieri mewarmisatvis sawarmos zomis miuxedavad. yoveli mewarme unda flobdes bazris Seswavlis metodebs marketinguli kvlevis gamoyeneba marketinguli kvleva gvazlevs sasualebas piradi gansazrvrebebidan gadavidet faqtebze da SevamciroT sawarmos riski, romelic dakavsirebulia bazris swraf cvlilebebtan. faqtebis gautvaliswineblad mewarmem SeiZleba dausvas Secdomebi. magalitad: - gamousvas bazarze axali saqoneli, mxolod imis gamo, rom igive gaaketa misma uaxloesma konkurentma; - daamusaos Semosavlis gazrdis axali gegma, radgan virac Tvlis, rom es gegma aucileblad Sedegs gamoirebs; - SesTavazos axali momsaxureoba, radgan amboben rom myidveli kmayofilia. ar aris gasakviri, rom bevri mewarme armocndes TamaSgareT. isini mxedvelobidan kargaven im faqts, romelic dakavsirebulia myidveltan; warmatebis gasarebi konkurentis moqmedebis uket arqmastanaa dakavsirebuli da aseve is rac izidavs myidvels. mewarmis umtavresi unaria win gauswros movlenebs, Seewyos bazris cvlilebebs da gamoiyenos arsebuli situacia kapitalis gasazrdelad. nax moyvanilia marketinguli kvlevis Tanmimdevroba. 119

120 informaciis mirebis aucilebloba informaciis analizi informaciis mozieba gadawyvetilebis mireba nax marketinguli kvlevis Tanmimdevroba informaciis mirebis aucilebloba marketinguli kvlevis pirvel nabijs warmoadgens Sesabamisi kitxvebis dasma. sanam mewarme ar gadawyvets, Tu ra problemebia mistvis prioritetuli, is ver SeZlebs swored Seafasos bazari, romelzec is apirebs gasvlas. marketinguli kvleva sasualebas gvazlevs vupasuxot Semdegi kategoriis kitxvebs: saqonlis tipi. saqonlis fizikuri da qimiuri maxasiateblebi. sad gamoiyeneba? sad mzaddeba? bazris xasiati. ramdenad didia mrewvelobis dargi? ras warmoadgens? sad aris koncentrirebuli momxmareblis ZiriTadi masa? bazris ganvitarebis perspeqtivebi. saqonlis ra raodenoba SeiZleba gaiyidos weliwadsi? saqonlis ra raodenoba iyideboda gasuli wlebis ganmavlobasi? romeli 120

121 faswarmoqmna. warmoeba. konkurencia. marketingi. faqtorebi moqmedeben bazris ganvitarebis perspeqtivebze? rogor Seicvleba fasebi bolo xut weliwadsi? ra faqtorebi moqmedeben fasebze? ra faqtorebi imoqmedeben fasebze momavalsi? mocemuli saqonlis ra specifikacias unda Seesabamebodes warmoeba? rogori unda iyos SefuTva? romeli sapatento uflebebia Sesasyidi? vin aris konkurenti? sad mdebareobs konkurentta warmoebebi? rogoria konkurentebis sawarmoo simzlavreebi? ra arxebit iyideba saqoneli? sabrunavi saxsrebis yoveli dolaridan ramdeni ixarjeba reklamaze da momsaxureobaze? realuri miznebis dasaxva. rac ufro met informacias flobs mewarme, mit ufro advilad ipovis igi bazarze fanjaras, romelic yvelaze uketesad Seesabameba mis kvalifikacias da survils. imisatvis, rom mewarmem armoacinos (ipovos) arsebul bazarze mistvis sasurveli fanjara, man unda moipovos iseti informacia, romelic mas sasualebas miscems: 121

122 - ganisazrvros SedarebiT momgebiani bazari; ganisazrvros bazris mier SemosazRvruli zonebi; - SeirCes axali saqoneli da momsaxureoba romelzec motxovnilebaa momxmareblidan; - ganisazrvros mizezebi Tu raoden warmatebulad an cudad xdeba saqonlis Tu momsaxureobis realizacia; - ganisazrvros bazris realuri miznebi. bazris realuri miznebis dadgena warmoadgens marketinguli kvlevis logikur dasasruls. Tu mewarmes ar SeuZlia gansazrvros es miznebi, masin igi ver Seafasebs Tavis realur (faqtiur) mdgomareobas da misi biznesis ganvitarebis mimartulebebs informaciis mozieba did korporaciebs SeuZliaT daxarjon didi Tanxebi marketinguli kvlevis Casatareblad. aset korporaciebs gaacniat bazris kvlevis ganyofilebebi, romlebsic Svidas kacamde musaoben. mewarmes ar SeuZlia aiyvanos mudmiv samsaxursi marketinguli kvlevis specialistebi, amitom mat TviTon uxdebat bazris kvleva. mat SeuZliaT moipovon informacia Semdegnairad: savawro centrebis mier momzadebuli informaciis mireba; marketinguli kvlevis firmebidan informaciis mireba; 122

123 - sakutari sawarmos ZalebiT ganaxorcielos droebiti marketinguli kvlevebi. statistikuri informaciis gamoyeneba statistikuri informacia sasualebas gvazlevs ganvsazrvrot: mosaxleobis Semadgenloba asakobrivi jgufebis mixedvit (10 wlamde, 10-dan 19wlamde, 20-dan 30 wlamde da a.s.); erti ojaxis sasualo wliuri Semosavali; mosaxleobis is nawili romeltac aqvt sakutari saxli; ojaxebis wili, romeltac aqvt sakutari avtomobili. arsebuli statistikuri monacemebis safuzvelze mewarmes SeuZlia gaaketos yvela saxis daskvna, arsebuli bazris Sesaxeb informaciis analizi informaciis analizi warmoadgens marketinguli kvlevis mesame etaps. informaciis analizis mizania: gansazrvros bazris ganvitarebis mimartulebebi. bazris romel segmentebze mivmartot Cveni morvaweoba? am kitxvaze pasuxi mnisvnelovania da gadamwyvet rols TamaSobs mewarmesatvis. bazris segmentacia es aris bazris dayofa momxmarebelta jgufebad motxovnaze ertnair saqonelze an momsaxureobaze. 123

124 mewarmes SeuZlia moaxdinos Tavisi bazris segmentacia otxi ZiriTadi jguf faqtoris Sesabamisad: - faqtorebi dakavsirebuli produqciastan; - geografiuli faqtorebi; - fsiqografiuli faqtorebi; - demografiuli faqtorebi. faqtorebi dakavsirebuli produqciastan faqtorebi dakavsirebuli sargebeltan, romlic momxmarebels SeuZlia miiros ama Tu im saqonlis SeZenidan. geografiul faqtorebs miekutvnebian adgilis topografiuli maxasiateblebi, klimati, mosaxleobis simwidrove, bunebrivi resursebi da a.s. fsiqografiuli faqtorebi moicavs sam ZiriTad jgufs: xasiatis individualuri maxasiatebeli, piradi motivebi da cxovrebis stili. demografiuli faqtorebi dakavsirebulia momxmareblis motxovnilebaze ama Tu im saxis saqonelze. aseti faqtorebi SeiZleba gamovlenili iqnes dakvirvebis da gamokitxvis metodebis gamoyenebit gadawyvetilebis mireba mas Semdeg rac mewarme gamoavlens sakutari bazris segments, moaxdens mis Seswavlas man unda gadadgas bolo nabiji miiros sawiro gadawyvetileba. man unda gadawyvitos rogor miizidos axali myidvelebi da ar dakargos Zveli klientebi. amis gansaxorcieleblad man unda moamzados marketingis kompleqsi. 124

125 12.2. marketingis kompleqsi marketingis kompleqsis damusaveba es aris komponentebis krebuli, romelic warmoadgens marketingis gegmas, romelsic mewarmem unda miiros gadawyvetileba qvemot xsenebul Svid sxvadasxva marketingis speqtrsi. esenia: - gasarebis arxebi; - fasi; - reklama; - personaluri (piradi) gayidva; - gasarebis stimulireba; - servisi; - pablisiti. ganvixilot TiToeuli komponenti cal-calke gasarebis arxebi gasarebis arxebis Semadgeneli nawilebia: mwarmoebeli, sabitumo an sacalo vawari da servisis firmebi. gasarebis arxebis kontroli xorcieldeba ZiriTadad mwarmoeblebis mier. swored isini Rebuloben gadawyvetilebas Tu rogor kargad miawodon saqoneli momxmarebels warmoebidan faswarmoqmna axal saqonelze fasebis dadgena mewarmes xsirad uwirs axal saqonelze fasis dadgena. xsirad mewarme maqsimalur fass adebs saqonels, rata miiros meti mogeba Tavisi siaxlidan. faswarmoqmnis aset praqtikas 125

126 ewodeba skimingi ( narebis moxda) e.i. marali fasis dadeba axal saqonelze, gatvaliswinebulia im momxmarebelze, romelic mzadaa SeiZinos axali saqoneli. arsebobs meore praqtika faswarmoqmnis, fasi axal saqonelze dgindeba im miznit, rom saqonelma SeaRwios bazarze ( ). amastan mewarme adgens saqonelze myidveli. dabal fass, im faswarmoqmnis metodebi. fasisi dadgenis Semdegia: miznit rom umartivesi daipyros formula umartivesi formula mewarmes ar azlevs garantias mogebaze, radgan mogeba, wagebis Sefaseba damokidebulia SesaZlo gayidvebis Sefasebaze. SesaZlo gayidvebis moculoba ki damokidebulia Tu raoden sworadaa fasi dadebuli axal saqonelze. faswarmoqmnis procesis uket gacnobisatvis ganvixilot kitxvebi, romlebsac unda upasuxos yovelma mewarmem, fasis dadgenisas: - ramdenad unikaluria saqoneli? sakmarisad gansxvavdeba sxva saqonlidan, rametu gamartlebuli iyos marali fasi masze? - ramdenad moaxdens am fasze gavlenas gasarebis arxebi? rit ganisazrvreba fasis daklebis Cveulebrivi praqtika gasarebis arxebis yovel doneze? 126

127 - rogori reaqcia eqnebat konkurentebs am fasze? ras moimoqmedeben: fass daagdeben, srulyofen Tavis produqcias an gaaumjobeseben momsaxureobas? - arsebobs Tu ara raime samarlebrivi SezRudvebi romlebic moaxdenen gavlenas axal fasze? fasis dadgena sabitumo da sacalo gamyidvelebis mier sabitumo da sacalo gamyidvlebi sargebloben faswarmoqmnis Semdegi metodit, romlis saxelwodebaa `danaxarjebi +damatebebi~ ( ). damatebebi gamoitvleba rogorc sxvaoba sarealizacio fassa da danaxarjebi SeZenis fass Soris: damatebebis sidide icvleba did diapazonsi, damokidebulia saqonlis saxeze. magaliti: sasualo damatebebi parfiumeriaze SesaZlebelia arematebodes 100%, masin roca mxatvrul literaturaze SeiZleba iyos 20%-ze naklebi. damatebebi SeiZleba ganisazrvros procentulad gasayid fastan an danaxarjebit saqonlis SeZenaze: konkretuli magaliti: 127

128 mewarmem SeiZina saqoneli cali miiros 40%-iani danamati dadgenili bitumad movawris gayidos mewarmem es saqoneli:, mas surs sarealizacio fasze, mier. ra fassi unda saqonlis sarealizacio fasi warmoadgens fasis dadgena momsaxureobaze saqonlisagan gansxvavebit, momsaxureoba warmoadgens aramaterialur produqcias, rac artulebs faswarmoqmnis process. magalitad: eleqtrosaqonlis SemkeTebel saxelosnos SeuZlia daadginos eleqtrosaqonlis SekeTebis fasi CamonaTvlis sasualebit, amdagvar samusaoebze, an kidev fasi SeiZleba dadgindes samusaos Rirebulebas damatebuli satadarigo nawilebis Rirebuleba. amis garda calke fasi SesaZlebelia dadgindes dazianebis Sesabamisad an transportirebis fasit. ufrosi xelosnis samusao dro SeiZleba Rirdes Zviri vidre asistentis an moswavlis. rogor afaseben Tavis momsaxureobas iseti specialistebi, rogorebic arian iuristebi an eqimebi? zogierti matgani adgens fiqsirebul gadasaxads, magalitad 100 dolari samedicino gamokvlevaze an 349 dolari ganqorwinebis gasaformeblad. zogierti irebs saatobrivad garkveul Tanxas, magalitad 128

129 diplomirebuli buraltrebi, auditebi an menejmentis konsultatebi reklama reklama warudgens myidvels informacias saqonelze an momsaxureobaze, xazs usvavs konkretuli saqonlis SeZenis upiratesobas, aseve arwmunebs myidvels mocemuli saqonlis upiratesobaze sxva saqoneltan SedarebiT. reklamis miwodebis saxeebia: - ori sveti adgilobriv presasi, sadac arwerilia mocemuli saqonlis gansakutrebuli xarisxi; - feradi plakatebi, warmodgenili maraziebsi, romlebic auwyeben momxmarebels, mocemul saqonelze fasdaklebas; - 30 wamiani sareklamo roliki, radiosa da televiziasi, romelic auwyebs momxmarebels Tu ratom unda SeiZinos saxeldobr es saqoneli; - bilbordebi Senobebze da gzebze, romlebic sasualebas azlevs myidvels gaecnos axal saqonels. xarjebi reklamaze unda Seesabamebodes mewarmis mizans. mag: mewarmes SeuZlia moaxdinos axali produqciis gamosveba orientirebuli axalgazrdobaze. misi mizania miiros Semosavali pirvel wels 129.

130 rogori saxsrebi unda daxarjos man am miznis misarwevad? mas SeuZlia gadawyvetilebis mireba mas Semdeg roca is ipovis pasuxs Semdeg or kitxvaze: - rogori unda iyos sareklamo mimartva? - masobrivi informaciis romeli wyaroebi unda iqnes gamoyenebuli amisatvis? sareklamo teqstis momzadeba: mewarmem unda Seiswavlos bazari, Seafasos bazris moculoba, Semosavlis done, momxmareblis asaki da a.s. iqamde, vidre Seudgebodes sareklamo teqstis Sedgenas. masobrivi informaciis sasualebebis arceva: mewarme unda TanamSromlobdes sareklamo agentebtan reklamis Sedgenisas. sareklamo agentebs SeuZliaT profesionalur doneze moamzadon mimartva presasi, radiosa da televiziasi. naxazze moyvanilia sareklamo xarjebi ama Tu im masobrivi informaciis wyaroebze (nax. 12.3). 130

131 sur sareklamo xarjebis wili masobrivi informaciis wyaroebze personaluri (piradi) gayidva reklama auwyebs myidvels SeiZinos saqoneli; igi amarlebs saqonelze interess. reklamas isviatad mivyevart gayidvamde. personaluri (piradi) gayidva Sexvedra myidveltan da saqonlis SeZenis aucileblobis axsna. mewarmem unda SeinarCunos wonasworoba reklamasa da personalur (pirad) gayidvas Soris. mewarmem unda gadawyvitos, Tu rogor SeaTanxmos Tavisi strategia `saqonlis gatana~ ( ) gasarebis stimulireba `momxmareblis saqonlis SeZenis mozidvis~ aucileblobaze, ( ) TanastrategiasTan. momxmareblis `mozidvis~ strategia xels kravs momxmarebels saqonlis mimart 131

132 dainteresebaze. saqonlis `gatanis~ strategia aizulebs momxmarebels saqonlis SeZenaze. gayidvis procesi: ZiriTadad arsebobs Svidsafexuriani gayidvis procesi. qvemot moyvanilia yoveli safexuris mokle arwera. 1. potencialuri myidvelis gamovlena (prospeqtingi). pasuxi kitxvaze vin SeiZleba gaxdes mocemuli saqonlis potencialuri myidveli? prospeqtingis etapze mewarme amaxvilebs Tavis yuradrebas potencialur momxmarebelze, romlebsac aqvt survili SeiZinon arnisnuli saqoneli da gaacniat SeZenisaTvis sawiro Tanxa. 2. pirveladi kontaqtis damyareba. pirvel STabeWdilebas gadamwyveti roli gaacnia SeZenis processi. gamyidvelma yvela Zala unda ixmaros imisatvis, rom daadginos Tu ra swirdeba myidvels da rogor unda dakmayofildes myidvelis motxovna. 3. produqciis wardgineba. am etapze gamyidveli uyveba klients saqonlis upiratesobaze sxva saqoneltan SedarebiT. 4. saqonlis demonstrireba. am etapze gamyidvelma TvalsaCinod unda moaxdinos saqonlis demonstrireba. amastan potencialurma myidvelma piradad unda Seamowmos saqonlis Tvisebebi da xarisxi. 132

133 5. winaarmdegobebis dazleva. am etapze gamyidvelma sasualeba unda misces myidvels gamotqvas Tavisi pretenziebi saqonelze, dasvas nebismieri SekiTxva, Tu ratom ar izens igi am saqonels. 6. gayidvis xelsekruleba. am etapze gamyidveli stavazobs myidvels SeiZinos saqoneli. 7. gayidvis dasasruli. am bolo etapze gamyidvelma unda yuradreba miapyros, rom saqoneli miewodos myidvels droulad da xarisxianad. amastan gamyidvelma unda daarwmunos myidveli, rom saqonlis mirebis Semdeg gamyidveli yoveltvis daexmareba mas SeZenili saqonlis eqsploataciasi. kvalificirebuli gamyidvelis povna. gamyidvelebi yovel marazias individualobas aniweben. isini exmarebian Camoayalibon garkveuli imiji da daakavon Tavisi myidvelebi. mewarmem unda upasuxos Semdeg kitxvebs sanam igi miirebs samusaoze gamyidvels: - ra funqciebi eqneba gamyidvels; - rogori iqneba misi xelfasi da damatebiti SeRavaTebi; - eqneba Tu ara gamyidvels winsvlis perspeqtiva samsaxursi. 133

134 realizaciis stimulireba realizaciis stimulireba amarlebs reklamis efeqturobas da personalur (pirad) gayidvas. mewarmes am miznit SeuZlia: gamyidvelis waxaliseba kargi samsaxurisatvis. magalitad: saavtomobilo dilers SeuZlia waaxalisos sauketeso gamyidveli orkviriani dasvenebit sauketeso kurortze; SemoiRos fasdakleba Znelad realizebad saqonelze; gaavrcelos axali saqonlis ufaso nimusebi. magalitad: daarigos kosmetikuri saqoneli ufasod savawro centrebsi; ufasod SesTavazos myidvels axal saqonelze damatebuli sxva saqoneli; moawyos gamofenebi saqonlis imijis formirebisatvis servisi marketingis es metodi mimartulia myidvelis motxovnebis dasakmayofileblad. magalitad: eleqtrosaqonlis dilerma unda SeiZinos satadarigo mowyobilobebis nawilebi, im SemTxvevisaTvis Tu mowyobiloba mwyobridan gamova. aseti servisis ar arseboba gamoiwvevs klientis ukmayofilebas da mis dakargvas. 134

135 servisi miamrtulia ara mxolod produqciaze, aramed momxmarebelze. magalitad: did supermarketebsi stavazoben bavsvebis movlas im periodsi rodesac msoblebi axdenen Sesyidvebs. erterti sauketeso metodi klientis ndobis mosapoveblad aris sagarantio vadis daweseba saqonelze. es nisnavs saqonelze reklamaciis uciloblad armofxvras sagarantio vadis periodsi. magalitad: mamakacis tansacmlis gamyidveli, romelic izleva garantias Tavis maralxarisxian produqciaze, pirobas izleva ukan daibrunos saqoneli eqvsi Tvis Semdeg Tu myidvelma gamotqva pretenzia pablisiti pablisiti es aris ufaso Setyobineba, romelime firmaze an produqciaze, romelic gadaicema masobrivi informaciis wyaroebit. pablisiti mewarmem unda daafasos satanadod, radgan is warmoadgens marketingis ert ert mtavar sasualebas. pablisitis mizania, firmaze an produqciaze yuradrebis mipyroba, reklamaze danaxarjebis garese marketingis kompleqsis formireba mas Semdeg, rac mewarme darwmunda, rom man unda moizidos myidveli, aucilebeli xdeba marketingis kompleqsis formireba. rogorc cnobilia, marketingis kompleqsis komponentebia: - gasarebis arxebi; 135

136 - fasi; - reklama; - personaluri (pirad) gayidva; - realizaciis stimulireba; - servisi; - pablisiti; yvela es komponenti calkeulad an sxvadasxva kombinaciasi mimartulia momxmareblis mozidvaze. mewarmis amocanaa, Seadginos sawiro krebuli am komponentebidan, iseti danaxarjebit, romelic moitans maqsimalur mogebas yovel daxarjul dolarze. marketingis mizania iseti krebulis migneba am komponentebidan, rom mivirot maqsimaluri mogeba da davakmayofilot myidevlis motxovna. mas Semdeg rac mewarme Seqmnis marketingis kompleqss man unda mimartos mteli Zalisxmeva marketinguli xarjebis arricxvisaken. es aucilebelia imistvis, rom SevadaroT yoveli gamyidvelis xelfasi, im Semosavlebs, romlebic mat SemoaqvT sawarmosi, kargi an cudi musakis gamosavlenad qseluri marketingis avtomatizebuli sistema ავტომატიზებული სისტემა ქსელური მარკეტინგი (сетевой маркет) გაყიდვების დანიშნულებაა ხარისხის აამაღლოს ორგანიზებ საქონლის კომპიუტერული ტექნოლგიების საფუძველზე, ასევე თანამდებობის პირების 136

137 გამონთავისუფლება დიდი რაოდენობის ინფორმაციის დამუშავებისა და კონტროლისაგან. ავტომატიზაციის ობიექტების ჩამონათვალი: მყიდველების და მათი პარტნიორების აღრიცხვა და რეგისტრაცია; საქონლის მყიდველებზე შეკვეთების გაფორმება და აღიცხვა; მიღებული ქულების გადათვლა და ყოველ მყიდველზე ავტომატიზებული სტატუსის მინიჭება; მყიდველის შრომის ანაზღაურება მიღებული ქულების საფუძველზე; მყიდველების და საქონლის მონაცემთა ბაზის წარმართვა; ანგარიშის შეთანხმებული ფორმის მიღება. ქსელური მარკეტინგი მომხმარებელს მიეწოდება ორ ვარიანტში 1.სადემონსტრაციო ვერსია - Demo ვერსია. 2.მუშა ვერსია - Job - ვერსია. 1. Demo ვერსია წარმოადგენს თავისუფლად გავრცელებად ვარიანტს (Freeware). როგორც არის ( As Ls ), ყთელა მისგან გამომდინარე მოვლენებით: 137

138 ა) ავტორი პასუხს არ აგებს მოწყობილობის დაზიანებაზე ან მიღებული ინფორმაციის გამოყენების შედეგზე ქსელური გამოყენების მარკეტინგი -ს შედეგად Demo მიღებული ვერსიის შედეგების კორექტულობაზე, და პასუხს არ აგებს პირდაპირ და ირიბ დანახარჯებზე, დაკავშირებულს პროგრამის ამ სახით გამოყენებაზე. ბ) Demo ვერსია გათვალისწინებულია 30 დღიანი სამუშაო ვადით, რაოდენობით. ამ ჩატთვირთვის ვარიანტის შემდეგომი დაშვებული ინსტალაცია საშუალებას მოგვცემს კვლავ 30 დღით, 1000 ჩატვირთვით განაახლოთ პროგრამის მუშაობა. გ) Demo ვერსია მომხმარებელს მიეწოდება მონაცემთა ბაზასთან რეალური ერთად, რომელიც ტესტური შევსებულია მონაცემებით. ეს სრულიად მონაცემები საშუალებას გვაძლევს შევისწავლოთ პროგრამის სრული ექსპლოატაცია. დ) დასაბუთებით არარეკომენდებულია Demo ვერსიის რეალურ სამუშაო ვარიანტში გამოყენება, რადგან მისი გამოყენების ვადა შეზღუდულია დროში და შესაძლებელია შექმნილი მონაცემთა ბაზის დაკარგვა. 2. მუშა ვერსია Job ვერსია 138

139 ა) მუშა ვერსია Job ვერსია ფასიანია. ბ) Job ვერსია მომხმარებელს მიეწოდება მონაცემთა ბაზით მომზადებული შესავსებად ე.ი. თითქმის ცარიელი. გ) თქვენ როგორც საბოლოო მომხმარებელი, გაქვს უფლება გამოიყენოთ ქსელური მარკეტინგის Job ვერსია უცვლელი სახით მხოლოდ თქვენს კმპანიაში და არ შეგიძლიათ გაავრცელოთ იგი კომპანიისგარეთ. ამ პირობის დარღვევის შემთხვევაში დაკარგავთ მხარდაჭერას მწარმოებლიდან. დ) Job ვერსია ვერსიის შეძენის, პაროლის გახსნის შემდეგ ხელშეკრულების დარღვევა შეუძლებელია. ე) თუ საჭიროება მოითხოვს პროგრამის ექსპლუატაციის შესწავლას ან პროგრამის მოდიფიცირებას განიხილება როგორც ცალკე ხელშეკრულების საგანი. 139

140 ნახ მუდმივი მყიდველების ფანჯარა 140

141 ნახ საქონლის ჩამონათვლის ფანჯარა 141

142 ნახ საქონლის გამყიდველების კრედიტების ამსახველი ფანჯარა 142

143 ნახ პარამეტრების დაყენების ფანჯარა 143

144 ნახ ფულადი ერთეულების დაყენების ფანჯარა ნახ მიმდინარე ფულადი ერთეულის დაყენების ფანჯარა 144

145 ნახ მონაცემთა ბაზის მომსახურების ფანჯარა 145

146 13. mcire biznessi dagegmvisa da kontrolis programuli uzrunvelyofa sawarmos Seqmnisas mewarmem unda ifiqros da imoqmedos. isini fiqroben roca adgenen biznes gegmis Tanmimdevrul etapebs, xolo moqmedeben rodesac mat axorcieleben. biznes gegmis yoveli etapi warmoadgens erti procesis ganuyofel nawils. gegmis mofiqrebas mivyevart moqmedebisaken, xolo moqmedebas mivyevart axali gegmebis mofiqrebisaken, es ki Tavis mxriv axal moqmedebisaken da ase Semdeg sanam ar Camoyalibdeba sawarmo. es wriuli procesi warmoadgens dagegmvasa da kontrols. Cven ganvixilavt dagegmvasa da kontrols ukve moqmed sawarmosi da ZiriTad yuradrebas gavamaxvilebt iset amocanebze, rogoricaa sawarmos zrdis problemebi, miznis dasaxva, finansireba da Semosavlebis grafikebis gamoyeneba sawarmos zrdis problemebi. sawarmos dagegmva da kontroli mewarmes xels uwyobs SeinarCunos sawarmo sasurvel doneze. zogierti mewarme waagavs mtasvlels, mwvervalze asvlis Semdeg dabla esveba, mat warmodgenasi dagegmva sawiroa mxolod sawarmos Seqmnis processi da ara sawarmos Seqmnis Semdeg. sawarmos funqcionirebis processi dagegmvis ar arsebobisas sawarmo ar vitardeba da igi midis gakotrebamde. 146

147 sawarmos zrdis otxi stadia axali saqonlis bazarze gasvlis processi, sawarmosi Semosuli Tanxebi gacilebit naklebi iqneba gasavalze. am procesis ardgenas SeiZleba Tveebi daswirdes. bevri sawarmo vitardeba Semdegi TanmimdevrobiT (nax. 13.1). nax sawarmos zrdis stadiebi rogorc wesi uketesad sawarmos daarsebis xdeba sawarmos martva da sawarmos cnobis stadiebze. sawarmos cnobis stadiaze mewarme unda ecados Seqmnas arawamgebiani sawarmo, bazarze unikaluri saqonlis gamotanit. 147

148 sawarmos cnobis stadiis modis sawarmos mkvetri zrdis Semdeg stadia. am momentamde sawarmos zrdis procesi iyo neli, masin roca mkvetri zrdis stadiaze, sawarmos ganvitarebis tempebi gaizrdeba ise mkvetrad, rom mewarme ver aswrebs reagirebas. amastan warmoisveba problemebi, romlebic moitxoven dauyonebliv gadawyvetas. es problemebi SeiZleba dakavsirebuli iqnen: - fuladi saxsrebis nakadebi mewarmem unda icodes eyofa Tu ara fuladi saxsrebi arebuli valdebulebebis gasastumreblad; - warmoebastan SesZlebs Tu ara mewarme, dabali sawarmoo danaxarjebit SeinarCunos produqciis marali xarisxi; - xarisxtan SesZlebs Tu ara mewarme daakmayofilos myidvelta yvela pretenzia, garantia produqciis maral xarisxze, romelic upasuxebs standartis motxovnas; - saqonlis miwodebastan SesZlebs Tu ara mewarme droulad miawodos saqoneli yvela klients. amastan SeiZleba mkvetrad gaizardos konkurencia. am problemebze mewarmeebi mxolod reagireben da ar moqmedeben. roca gayidvidan Semosavali klebulobs an matulobs, mewarmeebi mimartaven daxmarebisatvis iset specialistebs rogorebic arian buraltrebi, xarisxis analitikosebi an myidveltan momusave agentebi. mati daxmarebit da saerto ZalisxmeviT sawarmo izens Tavis 148

149 sixistes, romelic dakarga mkvetri zrdis stadiaze. sawarmos zrdis stadia kvlav iwyeba Tavidan sanam ar miarwevs igi gazrdili sawarmos stadias mewarme menejeris rolsi, swrafad ganvitarebad sawarmosi zogierti mewarmeebi swored moqmedeben sawarmos ganvitarebis stadiaze (sawarmos daarseba, sawarmos cnoba). SedarebiT sustad moqmedeben da martaven sawarmos bolo or stadiaze (mkvetri zrda, gazrdili sawarmo). ratomaa, rom zogierti sawarmo warmatebit vitardeba, xolo zogierti kraxs ganicdis? am kitxvaze pasuxi Semdegia: mewarmis is unari romelmac miiyvana sawarmo warmatebamde ganvitarebis pirvel or stadiaze, SeiZleba usargeblo gamodges sawarmos ganvitarebis bolo or stadiaze. sawarmos ganvitarebis bolo or stadiaze, mewarme monacvleobit unda gamodiodes rogorc menejeris ise mewarmis rolsi: - mewarmem unda moiwvios sawarmos martvis specialistebi, romlebic uketesad erkvevian sawarmos morvaweobis mtel rig sakitxebsi; - am TanamSromlebis unarebi mewarmem unda mimartos sawarmos maralefeqturobisaken; - aucilebelia mewarmem fexi auwyos sawarmos menejmentis Tanamedrove metodebs. 149

150 amastan mewarmem menejeris rolsi, ar unda daiviwyos mewarmeoba. mewarme mudmivad unda ezebdes sawarmos ganvitarebis sasualebebs. winaarmdeg SemTxvevaSi sawarmos ganvitarebas cudi perspeqtivebi eqneba miznis dasaxva sawarmos sicocxlisunarianobis da efeqturobis SesanarCuneblad mewarmem unda dasaxos garkveuli miznebi, ise rogorc sawarmos Seqmnis processi. miznis dasaxva gansakutrebit mnisvnelovania, roca sawarmo swrafad vitardeba da izrdeba momusaveta raodenoba sawarmosi. swored am stadiaze mewarmem, rogorc menejerma unda waiyvanos Tavisi mosamsaxureebi am miznis misarwevad. miznis dasaxvidan, mewarme unda darwmundes, rom yovel TanamSromels gatavisebuli aqvs es miznebi da miiswrafian mati ganxorcielebisaken. mewarmem miznis dasaxvisas unda daadginos, ras mieqces yuradreba pirvel rigsi da ras moitxovs grzelvadiani dagegmva. bevri mewarme Tvlis, rom sawarmos musaobis mtavar mizans mogebis mireba warmoadgens. rogorc wesi, rac maralia mogeba, mit uketesad aris dakmayofilebuli momxmareblis motxovna da piriqit rac dabalia mogeba, imdenad ukmayofiloa momxmarebeli. darwmuneba imasi, rom mogeba ertaderti mizania sawarmosatvis, mcdaria da naklebad xels uwyobs sawarmos ganvitarebas. 150

151 imisatvis, rom mewarmem dasaxos swori miznebi, man unda Seafasos sakutari Zalebi da SesaZleblobebi miznobrivi martva miznobrivi martva erterti metodia ideebis gadayvanis konkretul miznebad. miznobrivi martva fartod gamoiyeneba gigantur korporaciebsi, es metodi martvis Zlier sasualebas warmoadgens. es sistemaa, saerto ZalisxmeviT miznis dasaxvis, romelic moicavs mtel bizness qvemodan zevit. miznobrivi martvis pirveli rigirs amocanaa, mkacrad gansazrvros yoveli musakis roli saerto miznis misarwevad da Seiqmnas amisatvis Sesabamisi stimuli. miznis dasaxva mxolod dasawyisia. Semdeg mewarmem unda gadawyvitos rogor miarwios dasaxul mizans. amisatvis aucilebelia damusavdes moqmedebis gegma, romelic warmoadgens: - miznis mirwevis yoveli nabijis detaluri damusaveba; 151

152 - yoveli nabijis pasuxismgebel pirze gantavseba; - yoveli nabijis sakontrolo vadis daweseba. moqmedebis gegma warmoadgens Canafiqris ganxorcielebas. aseti gegmis garese dasaxuli mizani azrs kargavs. aseti gegmis magalits warmoadgens biznes-gegma. moqmedebis gegma SeiZleba iyos martivi. is warmodgenili unda iyos qaraldze rata ar gaxdes Semdgomi davis sakitxi kontroli da finansireba miznis dasaxva da moqmedebis gegmis damusaveba sakmarisi araa. mewarmem drois garkveul intervalsi unda Seafasos sakutari firmis progresi. amisatvis sawiroa mewarmes hqondes informacia, ramdenad mirweulia dasaxuli miznebi. Sefasebis es metodia kontroli, romelic exmareba mewarmes da mis TanamSromlebs darwmundnen rom isini sworad moqmedebdnen. kontrolis sakvanzo elements warmoadgens informacia, romelic sasualebas azlevs mewarmes Seadaros faqtiuri morvaweoba dagegmils. ganvixilot Tu rogor moqmedebs finansirebis metodi musa sawarmoze, Semdeg magalitze. mewarme asaxavs axali avtomobilis gayidvebis moculobas, mati raodenobit (nax 13.2) 152

153 kvartali I II patara sasualo didi modeli III sul IV nax axali avtomobilebis gayidvebis biujeti kvartlebis Sesabamisad (saqonlis erteuli). gayidvebis moculoba gamosaxuli saqonlis erteulit, misarebia firmis gamyidvelebis musaobis SefasebisaTvis. menejeris mier gayidvebis Sefaseba, gamosaxuli fuladi erteulit, mnisvnelovan rols TamaSobs sawamos kontrolis dros axali avtomobilis gayidvis dros gayidvis menejers SeuZlia imoqmedos sxva metodit misces mititeba gamyidvlebs maszed, rom gayidvisas isargeblon fasdaklebit an `Semxvedri gayidvit~ Zveli avtomobilis CabarebiT axlis SeZenisas), rac adidebs Semosavals. gayidvis aseti metodis kontrolis dros sawarmos biujeti unda gamoisaxos fuladi erteulit (nax. 13.3). modeli kvartali I II III patara sasualo didi 153 IV sul

154 nax axali avtomobilebis gayidvebis biujeti (Semxvedri gayidvebis gamoklebit) fulad erteulsi. kontrolis aseti sistema arasrulyofilia, radgan gayidvebis menejerma 2400 avtomobilis realizaciis dros SeiZleba gadaxarjos firmis saxsrebi. amitom mewarmem unda Seadginos kidev erti biujeti, romelic dakavsirebulia savawro danaxarjebtan (nax. 13.4). modeli kvartali I sul II III IV xelfasi sakomisio reklama telefoni nax savawro danaxarjebis biujeti arnisnuli biujetebis gamoyenebit mewarmes SeuZlia moaxdinos realizaciis ganyofilebis kontroli.amis garda es cxrilebi sasualebas azlevs mewarmes Seafasos gayidvebis menejerebis musaoba, xolo am ukanasknelebs Tavis mxriv Seafason gamyidvelebis saqmianoba. sawarmos morvaweobis Sefasebis es metodi sasualebas azlevs mewarmes waaxalisos sawarmos TanamSromlebi. 154

155 saarricxvo informacia biujetis uketesad gamoyenebisatvis, mewarmem unda Seqmnas Sedarebis sistema, sawarmos faqtiuri morvaweobis da gegmiurs Soris, e.i. arricxvis sistema. nax moyvanilia Sedarebis sistemuri barati avtomobilebis realizaciis formis. es barati izleva zust da cxad informacias sawarmos finansur morvaweobaze. sawarmos morvaweobis Sedareba kvartlebis mixedvit gvicvenebs sawarmos finansur mdgomareobas. I kvartalsi patara da sasualo avtomobilebis dagegmil gayidvas faqtiurma gadaawarba, es gvicvenebs Tu ra kargad imusava realizaciam am modelebtan, amastan did 155

156 modelebtan dagegmiltan realizebuli (ix. nax ) patara modeli kvartali gegmiuri faqtiuri moculoba moculoba I II III IV sul SedarebiT sasualo modeli gegmiuri faqtiuri sxvaoba moculoba moculoba naklebia didi modeli gegmiuri faqtiuri sxvaoba moculoba moculoba nax avtomobilebis gayidvebis angarisi faqtiur da dagegmil raodenobas Soris (saqonlis erteulebsi) gayidvidan mogebis Sedareba investirebuli kapitalis mogebastan Cven ganvixilet metodebi, Tu rogor ganaxorcielos mewarmem kontroli gamyidvelebis da menejerebis morvaweobaze. ra SeiZleba itqvas usualod xelmzrvanelis morvaweobis Sefasebaze. misi morvaweoba unda Sefasdes ori kriteriumit: sawarmos mwarmoeblobit da sawarmos finansuri efeqturobit. xelmzrvanelis mier dagegmili mizania gayidvidan mogeba, dagegmili mwarmoeblobis maxasiatebelia; sxva mogeba investirebul kapitalze weliwadsi, axasiatebs finansur efeqturobas. mas Semdeg wlis bolos mewarmem unda Seadaros Tavisi morvaweobis faqtiuri macveneblebi dagegmils. magalitad Tu mogeba 156 sxvaoba

157 investirebul kapitalze gaxda, masin es miutitebs mewarmis karg musaobaze. nax gayidvidan mogeba, mogeba investirebuli kapitalidan. am ori kriteriumis Sereva ertmanetsi ar SeiZleba, gansxvaveba am or kriterums Soris nacvenebia nax mogebis grafiki dagegmvis da kontrolis karg sasualebas warmoadgens mogebis grafiki, sxvanairad sawarmos arawamgebianobis grafiki. termini `mogebis grafiki~ ufro misarebia, radgan sawarmos mizania miiros mogeba (arawamgebianobis termintan SedarebiT). `mogebis grafiki~ mewarmes TvalsaCinod azlevs pasuxs Semdeg kitxvebze: 157

158 - produqciis ra raodenoba unda vawarmoo da gavyido, mogebis mirebamde? - rogori unda iyos sawrmos mwarmoebloba procentulad, mogebis mirebamde? - ramdenad meti unda iyos mewarmis gayidvebis moculoba konkurenttan SedarebiT. mogebis grafiki gamoyenebuli SeiZleba iqnes rogorc mtliani sawarmosatvis aseve misi calkeuli nawilebisatvis. ganvixilot konkretul magalitze, mogebis grafikis ageba. mewarmes gaacnia restorani savawro centrsi, romelsac mogeba moaqvs 6 wlis ganmavlobasi. mewarmes warmateba xels uwyobs gaxsnas meore restorani sxva savawro centrsi. man unda daadginos Tu ramdeni momxmarebeli Seva dresi axal restoransi, rom obieqti momgebiani iyos. nax sawaros mogebis grafiki 158

159 buralterma daitvala, rom axal obieqtze cvladi danaxarjebi Seadgens 0,4 dolars gayidvidan Semosul yovel dolarze. fiqsirebuli danaxarjebi Seadgens dolars TveSi, Tu yoveli momxmarebeli daxarjavs restoransi sasualod 10 dolars. am informaciis gamoyenebit mewarmes SeuZlia aagos mogebis grafiki, rogorc nacvenebia nax grafiki gvicvenebs, rom axali restorani mogebis motanas daiwyebs Tu misi Semosavali miarwevs dolars yoveltviurad, e.i. Tu momxmareblis raodenoba miarwevs kacs TveSi. mogebis grafikis horizontalur agebis koordinatis dolaris Sesabamis gvicvenebs, rom dros agebs paralelurad wertilidan fiqsirebuli mewarme xazs, romelic danaxarjebi mudmivia, miuxedavad momxmarebelta raodenobisa yoveltviurad. Semdeg vagebt axal xazs vertikaluri koordinatidan, Sesabamisad dolarisa, da matebis kutxit 0,4 dolarisa yoveli Semosuli dolaridan, an 4 dolari yovel momxmarebelze, rom vacvenot mtliani danaxarji. sabolood xazavs mesame xazs, nulovani wertilidan matebis kutxit, romelic Seesabameba 10 dolars yovel momxmarebelze sasualod, imisatvis rom vacvenot mtliani Semosavali. 159

160 am bolo ori xazis gadakvetis wertili warmoadgens nulovan wertils (Semosavali=gasavali). 160

161 14. Semsyidveli saqmianobis da materialuri maragebis uzrunvelyofis procesebis avtomatizacia Semsyidveli saqmianobis mnisvneloba Semsyidveli saqmianobis saboloo mizania sawarmos momgebianobis gazrda. mewarme yoveltvis amaxvilebs yuradrebas im masalebis, momsaxureobis da momaragebis wyaroebis arcevaze, romlebic yvelaze metad akmayofilebs mis motxovnebs, minimaluri danaxarjebit da Sesabamisi xarisxit: _ bitumad movawreebi xarjaven dolars sakutari brunvis yovel dolarze, masalebis SeZenaze mati Semdgomi gayidvis miznit; _ sacalo movawreebi xarjaven igive miznebze; _ mwarmoeblebi xarjaven yovel gayidul dolarze, nedleulis SesaZenad, romelic aucilebelia mza produqciis warmoebisatvis. Sesyidvebze danaxarjebis ekonomiam, SeiZleba migviyvanos mogebis sagrznob matebastan (magaliti nax ). arsanisnavia, rom mogebis Sefardeba gayidvebis sididestan Seadgens, masin ekonomia, mirebuli Sesyidvebidan, mogebis mirebuli gayidvebis gazrdit 161 eqvivalenti dolarit. iqneba,

162 Tu mogebis Sefardeba gayidvebtan dabegvramde Seadgens... Sesyidvebidan ekonomia sasualebas mogvcems gavzardot mogeba im zomit, ra zomitac gaizrdeba gayidva nax ekonomia Sesyidvebze materialur teqnikuri momaragebis martva materialur teqnikuri momarageba (m.t.m.), marto Sesyidvis aqti araa, aramed es aris unari motxovnis zusti prognozis da kargi urtiertobis damyareba momwodeblebtan. aq aucilebelia musaoba kompiutertan, radgan Sesyidvis martva SesaZlebelia kompiuteris mesveobit. Semsyidveli saqmianoba Tavis mxriv moicavs: masalebis da momsaxureobis motxovnis zust Sefasebas; - Sesabamisi momwodeblebis moziebas da SerCevas; 162

163 - momwodeblebtan fasebis da mowodebis vadebis SeTanxmebas; kontraqtebis da SekveTebis pirobebis ganxilvas; - iqneba Tu ara momwodebeli saimedo partniori kontraqtis moqmedebis vadasi. materialur teqnikuri momaragebis klasikur principebs warmoadgens saqonlis da momsaxureobis sawiro xarisxis, sawiro raodenobit, sawiro drosi, saimedo momwodebeltan da misareb fassi SeZena Sesyidvis ZiriTadi principebi ganvixilot Sesyidvis ZiriTadi principebi: 1.საჭირო ხარისხის saqonelის da momsaxureobis SeZena. mewarme darwmunebuli unda iyos, rom mis mier SeZenili saqoneli da momsaxureoba pasuxobs mis motxovnas. mwarmoeblebma unda gaamaxvilon yuradreba masze, rom SeZenili masalebi srulad akmayofilebdnen warmoebis teqnikur motxovnebs; winaarmdeg SemTxvevaSi damzadebuli nawarmi uvargisi SeiZleba armocndes. sacalo movawreebma yuradreba unda miaqcion, rom bitumad movawridan SeZenili saqoneli akmayofilebdes moxmarebis xarisxis normativebs; winaarmdeg SemTxvevaSi momxmarebeli arar SeiZens saqonels. 163

164 radgan mewarme abandebs mnisvnelovan Tanxebs sasaqonlo materialur maragebsi, igi darwmunebuli unda iyos, rom izens aucilebel sawiro marags, sawiro raodenobit. Zalian did Sesyidvebs, mivyavart saqonlis rezervis metobastan, ramac SeiZleba miiyvanos mewarme danaxarjebis mkvetr zrdastan da Senaxuli maragebis moralur mozvelebastan. gamocdili momwodeblebi gvirceven `daiwye mciredit~, radgan isini mowme arian bevri kompaniis kraxis, didi raodenobit sasaqonlo maragebis Seqmnis gamo. 1. saqonlis momsaxureobis SeZena sawiro dros da. Sesyidvebis momentis SerCevas gadamwyveti mnisvenloba aqvs mwarmoeblebisatvis. SeZena sawiro dros, nisnavs nedleulis SeZenas sawarmoo gegmis Sesabamisad, maragebit sasaqonlo sawyobebis gadautvirtavad. inflaciis periodsi es nisnavs nedleulis SeZenas fasebis Semdgom gazrdamde. 2. saqonlisa da momwodeblidan. momsaxureobis SeZena sawiro sawiro momwodebelze arcevanis SeCereba es ert-erti rtuli gadawyvetilebaa, romelic unda miiros kompaniis xelmzrvanelma. momwodeblis arasworma SerCevam, SeiZleba daarrvios gegmebi, romlebic dakavsirebulia produqciis xarisxtan, 164

165 fastan, raodenobastan da produqciis gamosvebis vadebtan. mewarme regularulad unda axdendes urtiertobis koreqtirebas momwodeblebtan. amave dros igi unda ezebdes dublior momwodebels, an ubralod uketes momwodebels. 3. saqonlis da momsaxureobis SeZena sawiro fassi. swori fasi yoveltvis minimaluri fasi araa. mowodebis dabali fasi, mewarmisatvis araa garantia nedleulis xarisxze, romelic aucilebelia sawarmosatvis. saqonlis fasis mirebis gadawyvetilebis dros, mxedvelobasi unda mivirot, pirvel rigsi xarisxi, Semdeg momsaxureoba, raodenoba, mowodebis vada da fasi. CamonaTvalSi ratom aqvs fass bolo adgili? imitom, rom mewarme didad ar iqneba mogebuli dabali fasis arcevisas, radgan igi agebs xarisxsi, momsaxureobasi Sesyidvis cikli Sesyidvis cikli Sedgeba otxi etapisagan. miuxedavad imisa, rom es etapebi ganxilulia sacalo vawrobis magalitze, misarebi iqneba sabitumo vawrobis, momsaxureobis da warmoebis sawarmoebisatvis. 1. saqonelze motxovnis Sefaseba. saqonlis SeZenamde mewarmem unda gansazrvros rogor Seesabameba motxovna mocemul saqonelze sxva motxovnebs arnisnuli sawarmosatvis. zogierti saqonlis motxovnaze sakmarisia cnobebis 165

166 mogroveba arsebul maragebze da bolo gayidvebis Sesaxeb. saqonlis sxva jgufebisatvis, es nisnavs mivirot sarisko gadawyvetileba maszed, rom romeli modeli avirciot, ra raodenobit SevisyidoT TiToeuli. mewarme ar unda darces arasezonuri da modidan gadasuli saqonlit. 2. momwodeblis arceva. masdsemdeg rac moxdeba saqonlis motxovnis Sefaseba, mewarmem unda ipovos momwodebeli. arsebobs saqoneli, romlis mireba SesaZlebelia mxolod erti momwodeblidan; aset SemTxvevaSi yvelaferi dadis gadawyvetilebamde, viqoniot saqme am saqoneltan Tu ara. meti wili saqonlis mowodeba SeuZliaT sxvadasxva momwodebels; am SemTxvevaSi mewarmem unda Seafasos ara mxolod saqonlis fasi, aramed momsaxureobis donec, e.i. saqonlis mowodebis pirobebi, kreditis pirobebis regulireba, mowodebis grafiki da a.s. 3. molaparakeba Sesyidvebze. gadamwyvet me-3 etapze ganxilva moicavs: Sesyidvis fass, mowodebis moculobas, mowodebis vadebs, mowodebas ert an ramdenime partiad, xarjebi SefuTvaze da transportirebaze, saqonlis xarisxis garantia da a.s. 4. mowodebis kontroli. mowodebis pirobebis gasaumjobeseblad garkveuldroulad mewarmem unda gadaxedos yovel momwodebeltan urtiertobas. Tu mowodebis vadebi irrveva, mewarme valdebulia gaaqtiuros Tavisi 166

167 morvaweoba, e.i. moitxovos momwodeblidan mowodebis dacqareba. aseti qmedebit mas SeuZlia Tavidan aicilos sawarmos gacereba nedleulis ukmarisobis gamo mowodebis arricxva arricxvis kargi sistema mewarmes sasualebas azlevs gacnobierebuli iyos SemdegSi: - yvela mirebul SekveTaze da yvela Sesrulebul Sesyidvaze; - Sesyiduli masalebis gamoyenebis tempebze; - mowodebis raodenobis da mowodebis ciklebze; - momwodeblebis koordinatebze da mati saqonlis fasebze; - SekveTebis ciklze da SekveTebis raodenobaze; - momwodeblebtan dasabrunebeli saqonlis raodenobaze. aseti monacemebi amarleben Sesyidvebis efeqturobas. 167

168 Semsyidveli saqmianobis efeqturobis gansazrvra mewarmem unda gaakontrolos Sesyidvebis procesis mimdinareoba ara nakleb weliwadsi ertxel, amastan man unda miiros or ZiriTad kitxvaze pasuxi: - ramdenad Seedareba mewarmis mier saqonlis SeZenaze gaweuli danaxarjebi, misi konkurentebis danaxarjebs? - rogoria danakargebi Sromidan, uxarisxo saqonlidan da qurdobidan? Semsyidveli saqmianobis efeqturobis gazomvis martiv metods warmoadgens gasayidi saqonlis TviTRirebulebis Sedareba dargis sasualo macvenebeltan maragebis martva warmoebasi maragebi masalebi an naxevarfabrikatebi, romlebic inaxeba sawyobsi da gamoiyeneba mza produqciis warmoebisatvis. sacalo vawrobasi marags warmoadgens gasayidi saqoneli klientze, romelic inaxeba sawyobsi da maraziasi. ristvis aris sawiro sasaqonlo materialuri maragebi? CamovTvaloT zogierti matgani: - maragis uqonlobis gamo xdeba klientis motxovnis daukmayofilebloba; - myidvelma unda Seiswavlos saqoneli yidvis win; 168

169 - gamoviyenot fasebis SesaZlo aweva da daweva nedleulze; - warmoebis uwyveti musaobis uzrunvelyofa personalis Semcirebis garese; - produqciis im raodenobit gamosveba, romelic sasualebas mogvcems danaxarjebis minimizaciasi; - saqonlis drouli miwodeba klientze; - gaficvidan Tavis dacva. es CamonaTvali arasrulia, da arcerti debuleba calcalke ar musaobs, radgan yvela urtiertgadamkvetia maragebis martvis prognozi da kontroli materialur teqnikuri maragebis dagegmis win mewarmem yoveltvis unda Seasrulos gayidvebidan Semosavlis prognozi. im mewarmeebs, romeltac aqvt monopolia daukmayofilebel bazarze, SeuZliaT garkveuli sizustit Tqvan, rogori iqneba motxovna mat saqonelze da amgvarad gansazrvron mati maragebis mdgradoba. meti wili mewarmeebisatvis saqonlis miwodebis vadebi da moculoba ar eqvemdebareba raime zust prognozs. vin icis magalitad, rogori iqneba motxovna Ria baratebze, romelic gamodis `wminda valentinis~ dristvis. rogoric ar unda iyos prognozi 169

170 motxovnaze, is gaxdeba nulis toli 14 Tebervlis dasasruls. aqedan gasagebia, rom mewarme SeiZleba mkacrad daisajos, zedmetad mindobis gamo prognozze. imisatvis, rom daukvetos mewarmem Ria baratebis sawiro raodenoba, igi unda daeyrdnos pirvelrigsi maragebis martvis strategias. maragebis martvis amocana warmoadgens ertmanetsi konfliqturi interesebis balanss, rogorc es nacvenebia nax maragebis martvis mizans warmoadgens: - safondo maragebis Senaxva, romlebic sakmarisia SekveTebis droulad Sesasruleblad; - maragebis Senaxva dabal doneze, matsi Cadebuli Tanxebis Semcirebis miznit; - maragebis Senaxva maral doneze, uwyveti warmoebis uzrunvelyofis miznit, miuxedavad motxovnis SesaZlo gazrdis an dacemisas. amgvarad mewarme SeZlebs Tavis dacvas warmoebis ZviradRirebuli gacerebebis da TanamSromelTa droebit Semcirebebisagan. 170

171 nax maragebis raodenobaze moqmedi konfliqturi interesebi. 171

172 saqonelbrunvis analizi konfliqturi interesebis balansis SesanarCuneblad, mewarmem unda mimartos sasaqonlo maragebis kvlavbrunvis ideas. prognozirebastan ertad es analizi exmareba mewarmes daadginos, ramden Tveze unda hqondes gatvlili maragi. materialuri maragebis brunva emsaxureba optimalur macvenebels, romelic asaxavs, Tu ramdenad efeqturad martavs mewarme Tavis Sesyidvebs. saqonlis wliuri brunva, romelic tolia 100, itvleba sasualo macveneblad bakalea gastronomiuli saqonlis bitumad movawreebisatvis. saqonlis wliuri brunva 90 migvititebs maszed, rom vawari asarebs aramotxovnad an gafuwebul saqonels; macvenebeli 110 gvicvenebs, rom vawari yidis motxovnad saqonels. maragebis kvlavbrunva sxvadasxva dargsi sxvadasxvaa, magalitad: sasualo kvlavbrunva tansacmlis maraziis Seadgens 3, sayofacxovrebo xelsawyoebis maraziis 4, restornebis 22 da a.s. Sesyidvebis dros mewarmis mizania, miiros iseti kvlavbrunvis macvenebeli, rom igi toli an meti iyos sasualo dargobriv macvenebelze. ganvixilot magaliti: sacalo vawrobis sawarmo, romelic vawrobs mamakacis tansacmlit, prognozit gayidvidan miirebs dargsi maragebis Seadgens 3. Semdeg weliwadsi. am kvlavbrunva 172 weliwadsi sasualod

173 1) weliwadis ramden Tveze unda iqonios mewarmem savawro maragi? 2) ra raodenobis investirebis Tanxaa sawiro arnisnuli maragis Sesaqmnelad? aqedan warmoadgens danaxarjebis Sefardebas realizaciis fastan arsebuli maragebis inventarizacia arsebuli maragebis inventarizaciis dros realurad arsebuli maragebis raodenoba dardeba saarricxvo dokumentebis monacemebs. Tu maragebi saburaltro wignebis mixedvit ar emtxveva arsebuli maragebis raodenobas, masin aucilebelia SevitanoT Sesworebebi saarvricxvo dokumentebsi. magalitad saqoneli SeiZleba iyos dakarguli, moparuli, gadayrili an gamorcenili inventarizaciidan da a.s. zemot CamoTvlili mizezebidan wvrilmani qurdoba vrclad ganmartebulia, Semdegi mizezebi naklebad ganmartebulia, magram ertgvarad wamgebiania. 173

174 - Tu saqonlis raodenoba naklebia, angarisfaqturasi mititebul raodenobaze, masin sxvaobis Tanxa unda dafaros mewarmem. - saqoneli SeiZleba iyos gayiduli momxmarebelze, magram angarisi ar iqna gamowerili, aset SemTxvevaSi mewarme ganicdis danakliss saqonlis Rirebulebis Sesabamisad, aseve ar miirebs mogebas saqonlis realizaciidan. danaklisis Tavidan asacileblad mewarme unda awarmoebdes inventarizacias (arweras) yovelkvireulad, radgan minimumamde daiyvanos saqonlis danaklisi da ar moadunos momsaxure personalis yuradreba sasaqonlo materialuri maragebis Rirebuleba materialuri maragebis Sesyidva da Senaxva ZviradRirebuli saqmianobaa. amave dros bevri mewarme Tvlis mxolod masalebis Sesasyid Rirebulebas, mxedvelobasi ar irebs im danaxarjebs, romlebic gasawevia mati Sesyidvis Semdeg. am danaxarjebs miekutvnebian: - Senaxva da momsaxureoba; - dazrveva da qonebrivi dabegvra; - dazveleba da xarisxis dakargva; - arricxvis warmoeba. 174

175 zogierti SefasebiT materialuri maragebis Senaxvis danaxarjebi Seadgens 21%-s materialuri maragebis SeZenis Rirebulebidan (rogorc nacvenebia nax ) nax maragebis realuri Rirebuleba უზრუვნელყოფის პროცესების ავტომატიზაცია არსებობს შემსყიდველი მრავალი პროგრამული საქმიანობისა და პაკეტები მატერიალური მარაგების სამართავად, როგორც საწარმოო პროცსების, ენერგეტიკის, სიბითუმო ვაჭრობის და სხვა სფეროებში. გავეცნოთ მართვის სისტემას სავაჭრო მარაგების და მისგან გამომდინარე ნაკადების მაგალითზე. 175

176 პროგრამის მიზანია სასაქონლო მარაგების და ნაკადების მართვა, დაგეგმვის ოპტიმიზაცია, სავაჭრო ობიექტის ფუნქციონირების წარმატების ასამაღლებლად. პროგრამა წარმოადგენს დამოუკიდებელ პროგრამულ პროდუქტს და არ საჭიროებს კომპლექსურ მართვის სისტემის დანერგვას წარმოებისათვის. პროგრამის დანიშნულებაა მოემსახუროს სავაჭრო წერტების განუსაზღვრელ რაოდენობას ცენტრალური საბითუმო საწყობიდან. დაგეგმვა მოიცავს ურთიერშეთანხმებული გეგმების თანმიმდევრულ შექმნას სისტემის სამართავად (ნახ. 14.4). ისრები ასახავენ გეგმების ურთიერკავშირს. მაგალითად: საწყობში დარჩენილი საქონლის ოპტიმალური გეგმა დგება გაყიდვების გეგმის საფუძველზე. 176

177 ნახაზი ურთიერთშეთანხმებულ ი გეგმების თანმიმდევრული ასახვა გეგმების მოცემული ნებისმიერი სავაჭრო გაყიდვა საქონლის თანმიმდევრობა შეესაბამება ფირმის მოღვაწეობას, საქონლის შესყიდვა საქონლის მიწოდება საქონლის შენახვა და განაწილება საქონლის გაყიდვა. გეგმის ფორმირება ხდება დროის გარკვეული პერიოდისათვის (თვე, კვარტალი, წელიწადი) რომელიც დაყოფილია ცალკეული დროითი პერიოდებით გეგმის ბიჯით (დღე, დეკადა და ა.შ.) ფირმის სტრუქტურული მოდელის შესაბამისად გეგმების ფორმირება ხდება შემდეგ კოორდინატებში: გაყიდვის გეგმა: სავაჭრო წერტი საქონელი, ე.ი. ფირმის ყოველ სავაჭრო წერტს მიეწოდოს საქონელი; მიწოდების გეგმა და გასავლის გეგმა: ფირმიდან მთლიანობაში მისაწოდებელი საქონელი შემდგომში მიმწოდებლების დეტალიზაციით; შემოსავლის გეგმა: სავაჭრო წერტი საქონელი; გეგმა cash flow: საქონლის მიხედვით ფირმისთვის მთლიანობაში ფორმირებული გეგმებყი შეადგენენ გეგმის პაკეტს და ასახავენ ფირმის სიცოცხლის უნარიანობას საგეგმო პერიოდში. დაგეგმვის ნებისმიერ და სავაჭრო კონტროლის ფირმაში საწყისი (აღნიშნული მონაცემები: პროგრამის პირდაპირი მომხმარებელი) გამოიყენება ავტომატიზებული (სააღრიცხვო საბუღალტრო სისტემა, სადაც ხდება საქონლის და ფულადი სახსრების მოძრაობის აღრიცხვა. საქონლის მოძრაობის ქვეშ 177 იგულისხმება შემდეგი:

178 საქონლის გაყიდვის და შესყიდვის ანგარიშგების მონაცემები, გაყიდული საქონლის საერთო ჯამი, საწყობში დარჩენილი საქონლის რაოდენობა სააღრიცხვო პერიოდში. აღნიშნული მონაცემების სისტემაში ასახვა საშუალებას გვაძლევს ინფორმაციას საქონლის მოძრაობაზე, საქონლის ცალკეული სახეობების დაჯგუფებით ვღებულობთ საერთო სურათს საქონლის გაყიდვების და მოთხოვნის ტენდენციებზე, ვგეგმავთ სასაწყობო რესურსებს რეალური გაყიდვებიდან. გაყიდვებიდან მიღებული ანგარიშის საფუძველზე ვღებულობთ შემდეგ სასაქონლოლ მახასიათებლებს: გაყიდული საქონლის საშუალო პროცენტული ფარდობას (%) პრაის ლისტში აღნიშნულ საქონლის ფასთან, მაჩვენებელი რომელიც გამოიყენება საქონლის გაყიდვის ფასის განსაზღვრისათვის, გაყიდვების გეგმის ღირებულების გადახდის ფორმირებისას; შემოტანილი საქონლის საშუალო ვადა ეს მაჩვენებელი გმოიყენება შემოსავლის გეგმის აგებისას; საქონლის შეძენის საშუალო ფასი გამოიყენება საქონელზე სერთო შემოსავლის განსაზღვრისათვის, როდესაც არ გვაქვს პირდაპირი მონაცემები საქონლის თვითღირებულებაზე; საქონლის გაყიდვის ისტორია დროსთან შეფარდებაში საშუალებას გვაძლევს გაყიდვების პროგნოზირების ვადის და წლის გარკვეულ პერიოდის შესაბამისად; გაყიდვების მოცულობის ალბათობის დამოკიდებლება, სასაწყობო მარაგების მოცულობაზე გამოიყენება სასაწყობო მარაგების ოპტიმალური დაგეგმვისათვის. 178

179 სააღრიცხვო სისტემის საწყისი მონაცემები დაგეგმვის სისტემის ფუნქციონირებისათვის აუცილებელი არ არის, ოღონდ მათ გარეშე დაგეგმვა არაკომერციულია და უფრო შრომატევადია. დაგეგმვის დაწყებისას აუცილებელია პროგრამის ცნობარის მიმოხილვა: <<საქონელი>> (ცნობარი საქონელი), სასაქონლდო ცნობარი შეესაბამება პრაის მოხდეს საერთო გვერდს, სააღრიცხვო სისტემის ჩატვირთვის პროცედურა საშუალებას იძლევა ავტომატურად მოახდინოს სააღრიცხვო სისტემის მონაცემთა ფორმირება და დადგინდეს შესაბამისობა ცნობართან; <<განზომილების ერთეული>> საქონლის (ცნობარი განზომილების ერთეული), <<საქონლის აღწერა>> (ცნობარი საქონლის აღწერა). წემოთ აღნიშნული მონაცემების არქონით გეგმის ფორმირება მოხდება განზომილების ერთეულების გარეშე; <<კლიენტები>> (ცნობარი კლიენეტბი). ჩატვითრვის პროცედურა საშუალებას გვაძლევს ავტომატიურად მოვახდინოთ სააღრიცხვო სისტემის ფორმირება; <<მიწოდების პირობები>> (ცნობარი მიწოდების პირობები). გვაძლევს მომწოდებლიდან საქონლის მოწოდების პირობებს. ამ მონაცემების გარეშე შეუძლებელია მოწოდების პირობების ფორმირება; <<მარკეტინგული ცნობარი>> (ცნობარი მარკეტინგის ჯგუფი). საშუალებას აძლევს პროგრამის მოხმარებელს შექმნას განუსაზღვრელი რაოდენობის საქონლის დამატებითი ჯგუფები, ცნობარში <<საქონელი>>, დაგეგმვის, ანალიზის, კონტროლის, შესაბამისი მეთოდებით. 179

180 ცნობარის ფორმირების შემდეგ შეგვიძლია დავიწყოთ დაგეგმვა, რომლის პირველი ნაბიჯია გეგმის პაკექტის გახსნა ფორმაში <<გეგმის დათვალიარება>>. ვგეგმავთ გაყიდვებს. გაყიდვების გეგმა ფორმირდება პროგრამაში ყოველი საქონლისათვის ყოველი სავაჭრო წერტთან მიმართებაში. პროგრამა საშუალებას გვაძლევს გავამართტივოთ აღნიშნული პროცესი, დაგეგმვას ვაწარმოებთ სასაქონლო ჯგუფებით და სტატისტიკას, ვიყენებთ როგორც რეალური გაყიდვების გაყიდვების ბაზას გეგმის ფორმირებისათვის. შესაბამისად მომხმარებელს შეუძლია აირჩიოს საქონლის ნებისმიერი ჯგუფი ცნობარიდან <<საქონელი>> ან <<მარკეტინგული ცნობარი>> ან კონკრეტული საქონელი (ფორმა გეგმის დათვალიერება ) და გაანალიზოს სტატისტიკური მონაცემები, ასევე გაეცნოს წინა გაყიდვების დაგეგმვის გრაფიკულ ფორმას. შესაძლებელია მივუთითოლთ დროის გარკვეული პერიოდი და ვნახოთ გაყიდვის სტრატეგია ნებისმიერი სასაქონლო ჯგუფისათვის ან ცალკეულ საქონელზე. გაყიდვის გეგმის შედგენის შემდეგ მომხმარებელი გადადის შემდეგი გეგმის ფორმირებაზე ან კიდევ სარგებლობს გეგმების ავტომატური გენერაციის ოპერაციით შმდეგი პირობით: <<მარაგების პრინციპი just&time და მოწოდება საბაზო მომწოდებლიდან>>. სასაწყობო ნარჩენების ოპტიმალური დაგეგმვა. ოპტიმალური დაგეგმვის ქვეშ იგულისხმება საქონლის ის რაოდენობა რომელიც უზრვენლყოფს გაყიდვის გეგმის შესრულებას საწყობის ზედმეტად გადატვირთვის გარეშე. 180

181 დაგეგმვის ეს მეთოდი განსაკუთრებით კარგად აისახება <<just&time>> მარაგების მართვის პრინციპით. მომხმარებელს შეუძლია მოახდინოს მარაგების გეგმის კორექტირება, გაყიდვების გეგმის ალბათობის გრაფიკის შესაბამისად. მოწოდების დაგეგმვა. მოწოდების დაგეგმვა წარმოებს საქონლის მწარმოებელთან ან საქონლის მომწოდებელთან ურთიერობაში. საქონლის მომწოდებელთან ურთიერთობაში მოწოდების დაგეგმვის ფორმირება ხდება შემდეგი სახით. პროგრამა გვაძლევს მოცემული საქონლის შესაძლო მომწოდებლების სიას მოწოდების პირობების ცნობარის შესაბამისად. სასურველი მოწოდების ვარიანტის ფორმირებისათვის პროგრამა ასახავს არსებულ სასაწყობო მარაგების გრაფიკულ ავტომატურად გამოსახულებას. აკონტროლებს პროგრამა მოწოდების გეგმის შესაბამისობას შემდეგ პირობებთან: დაგეგმილი ოპტიმალური მარაგების დონის შენარჩუნებას; ორი მოწოდებას შორის დროითი ინტერვალის პერიოდში <<მოწოდების მინიმალური წყვეტა>> მოწოდების პირობა; მოწოდების მთავარი პირობა საქონლის მომხმარების ვადა მეტი უნდა იყოს საწყობში შენახვის ვადაზე. პროგრამა აწვდის მომხმარებელს კონკრეტული მომწოდებლიდან საქონლის სრულ სიას, რომელიც მან უნდა მიიღოს. მოწოდების მოცულობის და მოწოდების პირობების შესაბამისად პროგრამა ახდენს მოთხოვნის წარმდგენის 181

182 გრაფიკს მომწოდებელთან, მოწოდების გრაფიკის და შემოსავალ/გასავლის გეგმას მომწოდებელთან მიმართებაში. შემოსალვის და გასავლის გეგმა. შემოსავლის და გასავლის გეგმებს, ასევე cash-flow პროგრამა ავტომატურად აფორმირებს მოწოდების გეგმის და გაყიდვის გეგმის შესაბამისად. დაგეგმვის დასასრული. დაგეგმვის საბოლოო რეზულტატია ყველა სახის გეგმის შედმგენა ყველა სავაჭრო წერტზე და საქონლის ყველა სახეზე. გეგმის პაკეტის მიღება შესაძლებელდია <<პაკეტის დიაგნოსტიკის>> ოპერაციის შესრულების შემდეგ. მოცემული გეგმების სახელმძღვანელო დოკუმენტად მისაღებად აუცილებელია პაკეტს მივანიჭოთ დახურვა სტატუსი, რაც კრძალავს გეგმის პაკეტის რედაქტირებას. ფორმირებული გეგმის პაკეტი და ცალკეული გეგმები აისახება Exel ის პროგრამაში. 15. dabegvra mcire biznessi mewarmeebs Soris dabegvra iwvevs bevr sawinaarmdego azrs. mewarmeebs unda hqondet cxadi warmodgena Tu romeli begara unda gadaixadon, aseve rac metad sayuradreboa ra gavlenas iqoniebs dabegvra mat biznesze. nax moyvanilia dabegvris saxeebi, romlebic ixdeba saqartvelos respublikasi, yvela administraciul doneze. 182

183 nax dabegvris saxeebi, saqartvelos yvela administraciul doneze dabegvris motxovna ingliselma mweralma robert xerrikma dabegvris Sesaxeb dawera `gausvi mefeebma gakriwon Tavisi cxvrebi, magram ar unda gaazron mat tyavi~. es citata gamozaxils poulobs bevri mewarmis gulsi, amastan bevri mewarme ar xdis sadaos zogierti dabegvris aucileblobas `begara aris is rac unda gadavixadot civilizebul sazogadoebasi cxovrebisatvis~. begara SeiZleba warmovidginot nakadis saxit, romelsac aqvs wriuli mimartuleba. Tanxa gadaxdili 183

184 begaris saxit ubrundeba isev mewarmes da sxvebs, sasargeblo rezultatis saxit. begaris gadaxda mzime tvirtia, magram arc erti msxvili an mcire kompania valdebuli araa gadaixados imaze meti, rasac itxovs arsebuli kanonmdebloba gantavisufleba gadasaxadebidan Tu Tavis arideba gadasaxadebis gadaxdaze mewarmem kargad unda warmoidginos gansxvaveba or mcnebas Soris, gadasaxadebidan gantavisuflebasa da gadasaxadebidan Tavis aridebisagan. - Tavis arideba dabegvridan nisnavs Segnebulad daarrvios mewarmem arsebuli sagadasaxado kanoni; - dabegvridan gantavisufleba SesaZlebelia sxvadasxva sakanonmdeblo organoebidan nebartvis mirebit. sagadasaxado kanonmdebloba yovelwliurad icvleba, rogorc Semcirebisaken aseve mati gazrdisken. aseti cvlilebebis Sesaxeb mudmivad saqmis kurssi unda iyos mewarme, amisatvis aucilebelia iuristis an sagadasaxado organos konsultaciebi saqartvelos sagadasaxado sistema 184

185 gadasaxadebis cneba: gadasaxadi aris saqartvelos saxelmwifo, afxazetisa da awaris avtonomiuri respublikebisa da adgilobriv biujetebsi savaldebulo, upirobo fuladi Senatani, romelsac ixdis gadasaxadis gadamxdeli, gadaxdis aucilebeli, araekvivalenturi da usasyidlo xasiatidan gamomdinare. saqartvelos sagadasaxado sistema moicavs: a) saqartvelos sagadasaxado kanonmdeblobit gatvaliswinebuli urtiertobis monawileta samartlebriv mdgomareobas, mat uflebebs, movaleobebsa da pasuxismgeblobas; b) gadasaxadebs, mati dawesebis, SemoRebis, Secvlisa da gauqmebis wesebs; c) gadasaxadebis gadaxdastan da sagadasaxado kontroltan, agretve sagadasaxado valdebulebata Sesrulebis uzrunvelyofastan dakavsirebul formebs, metodebsa da wesebs; d) saqartvelos sagadasaxado kanonmdeblobit gatvaliswinebuli urtiertobisas warmosobil davata gasacivrebisa da gadawyvetis wess. gadasaxadis saxeebi: 1. saqartvelosi moqmedebs saerto saxelmwifoebrivi da adgilobrivi gadasaxadebi. 2. saerto saxelmwifoebrivi gadasaxadebia dawesebuli gadasaxadebi, romelta gadaxda savaldebuloa saqartvelos mtel teritoriaze. 3. adgilobrivi gadasaxadebia dawesebuli da adgilobrivi TviTmmarTvelobis 185

186 4. a) b) c) d) e) warmomadgenlobiti organoebis normatiuli aqtebit SemoRebuli gadasaxadebi (zrvruli ganakvetebis farglebsi), romelta gadaxda savaldebuloa Sesabamisi subieqtebis teritoriaze. saerto-saxelmwifoebriv gadasaxadebs ganekutvneba: sasemosavlo gadasaxadi; mogebis gadasaxadi; damatebuli Rierbulebis gadasaxadi (drg); aqcizi; sabajo gadasaxadi. adgilobriv gadasaxadebs ganekutvneba: qonebis gadasaxadi; saqartvelos sagadasaxado kodeqsis Sesabamisad gadasaxadebi da mosakreblebi iyofa fizikuri pirebisatvis da iuridiuli pirebisatvis (ix. nax ). fizikuri pirebi ixdian qonebis gadasaxads da socialur gadasaxads. iuridiuli pirebisatvis gadasaxadebi da mosakreblebi: - damatebuli Rirebulebis gadasaxadi; - aqcizis gadasaxadi; - mogebis gadasaxadi; - sasemosavlo gadasaxadi; - sabajo gadasaxadi; - moxmarebuli bunebrivi resursit sargeblobis gadasaxadi; 186

187 - satamaso biznesis mosakrebeli. 16. riskis da dazrvevis martva cxovreba riskia. gamotqma `ras mogvitans xvalindeli dre~ gansakutrebit SesabamisobaSia biznestan. mewarmeebi male xvdebian, rom riski mati mudmivi Tanamgzavria da am risktan gamklavebis unari mati cxovrebis poziciazea damokidebuli. Tu mewarme ar itvaliswinebs riskis SesaZleblobas, igi adre Tu gvian mixvdeba Tavis Secdomas. Tu is riskistvis mzadaa da itvaliswinebs mas, igi zrdis kompaniis cxovrebisunarianobas. 187

188 16.1. riskis arqma riskis gansazrvreba Znelad arsaqmelia. araspecialistis TvalTaxedvidan riski nisnavs, rogorc wesi janmrtelobis dakargvis SesaZleblobas, reputaciis dakargvas an sakutari imijis dakargvas. mewarmisatvis riski es aris albatobis SesaZlebloba ganicados finansuri danakargebi. roca Cven riskze vsaubrobt, pirvel rigsi mxedvelobasi gvaqvs riski dakavsirebuli finansebtan, saxeldobr riski romlis gamosaxulebaa fuladi erteuli. finansuri danakargebis fiqsireba xdeba safinanso dokumentebsi; magalitad sabalanso angarissi an mogeba wagebis angarisebsi. finansuri danakargebi SeiZleba iyos Semdegi saxis: gayidvidan Semosavlis Semcireba, roca xanzris Sedegad qarxnidan rceba marto agurebi; warmoeba Cerdeba; saeqsploatacio danaxarjebis gazrda, roca mewarmes xanzris Semdeg gadaaqvs warmoeba droebit, magram ZviradRirebul SenobaSi; fondebis Semcireba, roca moparulia materialuri sasaqonlo maragebi an sawarmoo danadgarebi; davalianebis gazrda, roca mewarme ver asrulebs kontraqtit gatvaliswinebuli saqonlis miwodebis valdebulebebs. 188

189 arsanisnavia, rom yvela zemot CamoTvlil danakargebs aqvt rarac saerto: am movlenebis gamocenis winaswarmetyveleba SeuZlebelia. nax warmodgenilia riskis sami saxe: sufta riski, spekulaciuri da fundamentaluri. nax finansuri riskis kategoriebi ganvixilot riskis TiToeuli saxe: sufta riski: risks ewodeba sufta, Tu misi rezultatia danakargi an danakargis ar arseboba, magaram ar aris mogebis sasualeba; magalitad: xanzari, mtavari moqmedi piris sikvdili, klientis gabankroteba, qurdoba, sagzao satransporto SemTxveva. mewarme uzluria sufta riskis Tavidan acilebaze. spekulaciuri riski: risks ewodeba spekulaciuri, rica mewarme igebs an agebs; magalitad: investiciis Cadeba Cveulebriv aqciebsi, romeltac SeuZliaT moutanon mewarmes wageba an mogeba. 189

190 fundamentaluri riski: fundamentaluri riski ertgavrovnad exeba yvela kompanias. rogorc wesi riskis es saxe dakavsirebulia ekonomikur, politikur, socialur da bunebriv ZalebTan, romelta zemoqmedebis qvesaa sazogadoeba. fundamentalur riskis ricxvs miekutvneba: wyaldidoba, miwiszvra, inflacia, omi da a.s riskis martvis programebi mewarmem unda gaaketos yvela arsebuli da araarsebuli SesaZlo danakargis analizi. am miznis misarwevad mtavaria eqspertuli Sefaseba. mewarmem unda mimartos sadazrvevo agents riskis martvis programis Sesadgenad. es programa: - gansazrvravs riskebs, romlebic gamoisaxeba fulad erteulebsi; - gvazlevs Sefasebas, ramdenad seriozuli iqneba danakargebi; - gvexmareba avirciot optimaluri metodi yoveli calkeuli riskis mimart riskis gansazrvra radgan riskidan danakargebi usualod exeba kompaniis finansur mdgomareobas, safinanso angarisebi warmoadgenen amosaval wertils SesaZlo danakargebis gansazrvrisavis. magalitad: sabalanso angarisi gvicvenebs, rom Senoba Sefasebulia 190. mewarme

191 svavs kitxvas: `ram unda gaanadguros arnisnuli faseulobis Senoba?~. igi sxva mizezebtan ertad, identificirebs xanzris risks an saqvabis afetqebas. SesaZlo danakargebis gansazrvrisatvis, sawiroa Sedges riskze daqvemdebarebuli sqema rogorc es moyvanilia nax riskis identifikaciaze musaoba arasodes ar mtavrdeba. sawarmos ganvitarebastan ertad warmoisveba axali riskis faqtorebi. mewarmis amocanas warmoadgens am riskebis gamovlena da matze reagireba riskis martvis metodebis arceva sadazrvevo kompaniis agentis daxmarebit mewarmes SeuZlia aarcios ama Tu im riskebis martvis optimaluri metodebi. SesaZlebelia otxi varianti: - riskidan sruli Tavis arideba; - SevamciroT riski TviTdazRveviT; - danakargebis dawyebis gafrtxileba, SevamciroT mati warmosobis albatoba an mati seriozulobis xarisxis Semcireba; - riskis gadamisamarteba sxva pirze dazrvevis gzit. praqtikasi mewarmeebi cdiloben riskis Tavidan aridebas bevri metodit. magalitad: mewarmeebi satransporto sasualebebs ireben arendasi, imis magivrad, rom SeiZinon. amastan isini Tavs arideben amgvari qonebidan gamomaval riskis faqtorebs. mewarme sawarmos aqciebis gayidvit, Tavs icavs riskebidan, romlebic dakavsirebulia SeuzRudav 191

192 pasuxismgeblobastan da ertpirovnul mflobelobastan. yoveldriuri deponirebit banksi navawri nardi fulis SetaniT mewrame Tavs icavs qurdobis riskisgan. TviTdazRveva aris riskis Semcireba, specialurad gadadebuli nardi fuli, TviTdazRvevis miznit. danakargebisagan gafrtxileba aris metodi riskis albatobis minimumamde dayvanis, rogorc: - daproeqtebuli iqnes sakutreba (marazia, sawarmo, ofisi, sawyobi) imgvarad, rom minimumade iyos dayvanili riskis faqtori, romelic gamowveulia xanzridan, ubeduri SemTxvevidan da a.s. 192

193 nax riskis daqvemdebarebuli danakargebis gansazrvra Catardes Sromis usafrtxoebis swavleba TanamSromelTa Soris; - regularulad moxdes damcavi mowyobilobis remonti da kontroli; - sawarmos qonebis dacva unda xdebodes marali kvalifikaciis specialistebis mier. amdagvari praqtikuli RonisZiebebi amcireben an arideben mewarmes danakargebs. nax warmodgenilia 193